Üniversiteye Girecek ve Üniversitede Okumakta Olan Engelli Öğrencilerin Hakları
Üniversite sınavında öğrencilerin engel gruplarına uygun düzenlemelerin yapılabilmesi için başvuru aşamasında adayların, engellilik sağlık kurul raporlarını/ÇÖZGER raporlarını ÖSYM’ye ibraz etmeleri gerekmektedir. Bir üniversite veya devlet hastanesinden alınmayan raporlar kabul edilmez. Böylelikle, adayların engel durumlarına göre sınav önlemleri, ÖSYM tarafından alınır.
Engel durumlarına göre belirlenen bu önlemlere örnek olarak; ek süre verilmesini, işaretleyici ve/veya okuyucu hizmeti verilmesi, erişilebilir sınav mekanlarının hazırlanmasını, şekilli sorulardan muafiyet ya da az görenler için uygun puntoda sınav kitapçığının basılmasını verebiliriz. Zihinsel yetersizliği olan adaylar için algı düzeyine uygun soruların sorulması sadece EKPSS için geçerlidir. ÖSYM tarafından yapılan diğer sınavlarda, zihinsel yetersizliği olan adaylar için özel/ayrı soru sorulması mümkün değildir.
Sağlık raporlarında belirtilen engel dereceleri, ÖSYM'nin görevlendireceği ilgili Komisyon tarafından incelenecek, adayların engelleri nedeniyle ayrı bir seçme ve yerleştirme işlemine tabi tutulup tutulmayacakları bu incelemelerin sonuçlarına göre belirlenecektir.
Bedensel özelliklerinde ağır derecede ve sürekli olarak işlev kaybı veya bozukluğu (örneğin, bütün düzeltmelere rağmen görme veya işitme gücünde tam ya da önemli ölçüde eksiklik) olması nedeniyle eğitim-öğretim hizmetlerinden yeterince yararlanamayan adayların seçme ve yerleştirme işlemleri, ÖSYM Yürütme Kurulu’nun saptayacağı bir yöntemle, engel türü, engel derecesi, puanları ve tercihleri göz önünde bulundurularak yapılmaktadır.
Başvuru işlemleri tamamlandıktan sonra engel/sağlık sorunu oluşan veya sağlık sorunu nedeni ile özel bir gereksinime ihtiyacı olan adaylar
Sınav günü bu durumda olacağı raporlarında belirtilen ve raporunu bir dilekçe ekinde, sınavın yapılacağı hafta içerisinde Çarşamba saat 17.00’ye kadar ÖSYM’ye ulaştıran adaylar, “Engelli Salonlarında” sınava alınacaklardır. Çağrı Merkezi (444 67 96) ile iletişime geçilebilir.
Görme engelli adaylar
ÖSYM kılavuzu, sesli olarak yayınlanır. Okuyucu yardımı talep edenlere; şekil, grafik, tablo, resim gibi görsel verilerin yer aldığı sorular ile karmaşık ifade içeren sorular sorulmaz. Okuyucu ve işaretleyici yardımcı görevlileri verilerek, tekli salonlarda sınava alınırlar. Bu adayların soru kitapçığını kendilerinin okumasına izin verilmez, soruları kendisinin de okuduğu tespit edilen adayların sınavı geçersiz sayılır. Bütün adaylara sadece 9 punto cevap kâğıdı verilir. Soru kitapçığını kendi okuyabilecek durumda olan adaylara, talepleri doğrultusunda 9 ya da 14 punto soru kitapçığı ile işaretleyici yardımı verilir. İşaretleyici yardımı isteyen adaylar tekli, istemeyen adaylar ise toplu salonlarda sınava alınır. Sınavda sadece işaretleyici yardımı alan adaylara, işaretleyici tarafından soruların okunmasına ve/veya adayın kendisinin cevap kâğıdında işaretleme yapmasına izin verilmez, kendisi cevap kâğıdında işaretleme yapan adayların sınavı geçersiz sayılır. Soru kitapçığını kendisi okuyabilecek durumda olan adaylara ek süre verilmez.
İşitme engelli adaylar
ÖSYM kılavuzu, işaret dili ile yayınlanır. Raporlarında, işitme engelinin tipi, İşitme cihazı/biyonik kulak gibi kullandığı cihaz ve işitme testinin imzalı ve onaylı bir örneği de eklenmelidir. Böylece adaylar bu cihazları ile sınav binalarına girebilirler. Aksi halde adayların, bu cihazları ile sınava girmelerine izin verilmez. Bu durumda cihazlar sınav görevlileri tarafından adaydan sınav öncesi teslim alınarak sınav tamamlandıktan sonra tekrar adaya teslim edilir. Sınava Giriş Belgelerinde işitme cihazı/biyonik kulak (koklear implant) yazılı olan adaylardan bu cihazlarının sınav süresince üzerlerinde bulunmasını isteyenler ise ÖSYM tarafından hazırlanan her türlü kablolu-kablosuz iletişimi kesilmiş sınav merkezlerinde sınava alınır. İşitme engellilere ek süre; ÖSYM Komisyon tarafından belirlenir. İlköğretime başlama yaşı öncesi işitme engeli edinmiş olanlar “özel durumlar” alanında “ilköğretime başlama yaşı öncesi işitme engeli edinmiş” seçeneğini işaretleyeceklerdir.
Bedensel engelli adaylar
Vücut hareketlerine hâkim olamadığı belirtilen CP hastalarından sınavda okuyucu ve işaretleyici yardımı talep eden adaylara, okuyucu ve işaretleyici yardımı verilir.
Diğer engeli olan adaylar
Raporlarına göre; zihinsel, otizm spektrum bozuklukları, özgül/özel öğrenme güçlüğü (disleksi, dikkat eksikliği, hiperaktivite vb.) olan adaylara ek süre ve talepleri doğrultusunda okuyucu ve/veya işaretleyici yardımı verilir. Bu adaylar tüm sorulardan sorumludur. Okuyucu yardımı alan adayların istedikleri takdirde sınav esnasında soruları kendilerinin de okumalarına izin verilir. İsterlerse, tekli salonda sınava alınır.
Ruhsal ve duygusal sağlık sorunu (panikatak, depresyon, şizofreni, atipik psikoz gibi) olan adaylar
Talepleri doğrultusunda işaretleyici ya da tekli salonda sınava alınır.
Diyabet hastaları
İnsülin pompası, şeker ölçüm cihazları, ek gıda vb. ile engelli sınav salonlarına alınmalarına izin verilir.
Aday İşlemleri Sistemi
Engelli/sağlık sorunu olan adayların 2014 yılından itibaren başvurdukları ÖSYM sınavlarında (EKPSS, e-ALES, e-YDS hariç) alınan engel/sağlık durumu bilgileri, ÖSYM Aday İşlemleri Sistemine yansıtılmıştır. Adayların bu bilgilerini sınava başvurudan önce ÖSYM Aday İşlemleri Sisteminde kontrol etmeleri ve bu bilgilerinde değişiklik olanların, talep ettiği soru kitapçığı puntosunda güncelleme olanların veya kullandıkları araç gereç ve cihaz bilgilerinde güncelleme gerekenlerin (internet aracılığıyla bireysel başvuru yapanlar da dâhil) yeni durumlarını belirtir Sağlık Kurulu Raporu/Sağlık Raporlarını yukarıda belirtilen diğer belgeler ile birlikte ÖSYM’ye başvuru süresi içerisinde ulaştırmaları gerekmektedir.
Engel durumlarına göre alınacak önlemler hakkında ayrıntılı bilgiye erişim için bakınız:
https://engelsiz.yok.gov.tr/Documents/SinavUygulamalari/sinav_uygulamalari.pdf
Pandemi önlemi
Pandemi sürecinde okuyucu ile aday öğrenci arasındaki sosyal mesafenin korunması amacıyla (okuyucu talep eden adaylara daha önceki sınavlarda öğrenciye soru kitapçığı verilmiyordu) çift soru kitapçığı uygulaması başlatılmış, böylece aday öğrenciye de soru kitapçığı verilmeye başlanmıştır. Bakınız: https://www.yasadikca.com/yksde-engelli-ogrencilere-cift-soru-kitapcigi-verilecek/
Engelli öğrencilere yönelik YÖK çalışmaları
YÖK tarafından başlatılan “100/2000 Doktora Projesi”nde öncelikli alanlar kapsamında Türk İşaret Dili Tercümanlığı Tezli/Tezsiz Yüksek Lisans ile Türk İşaret Dili Doktora Programları başlatılmıştır. Otizm Spektrum Bozukluğu ve Erken Çocuklukta Otizm Spektrum Bozukluğu Yüksek Lisans Programları açılmıştır. Engelli öğrenciler hakkında alınan kararlar, Ankara Üniversitesi tarafından işaret diline çevrilerek web sitesine eklenmiştir. Önümüzdeki ilk yıl önlisans programı olarak “Engelliler Destek Programı” hayata geçiriliyor. Program yurt dışında ‘Gölge Eğitici’ adıyla bilinen kişileri akademik ortamda yetiştirecek.
YÖK Kararlarını okumak ve işaret dili çevirisine erişim için bakınız:
https://engelsiz.yok.gov.tr/kararlar
Yükseköğretim Kurumları Engelliler Danışma ve Koordinasyon Yönetmeliği
Engelli öğrencilerin öğrenim hayatlarını kolaylaştırabilmek için gerekli akademik ortamın hazırlanması ve eğitim-öğretim süreçlerine tam katılımlarını sağlamak amacıyla gerekli düzenlemeleri yapmak üzere, Yükseköğretim Kurulu Engelli Öğrenciler Komisyonu, Engelli Öğrenciler Danışma ve Koordinasyon Birimi, ÖSYM Engelli Öğrenciler Danışma ve Koordinasyon Birimi ile yükseköğretim kurumları bünyesinde engelli öğrenci birimleri oluşturulmaktadır.
Öğrencinin erişilebilirlik ve ulaşılabilirlik sorunlarını çözmek, ihtiyaç duyduğu ders materyalleri, ders geçme ve sınav koşullarının hazırlanmasına yönelik standart geliştirmek, yatay ve dikey geçiş ile ders denkliklerinin ölçütlerini düzenlemek üzere önerilerini ilgili kurullara sunmak, engelli öğrenci birimlerinin işleyiş koşullarını ve ilkelerini belirlemek, üniversite yerleşkelerinin engellilere göre düzenlenmesine ilişkin yapılanmaları takip etmek ve engellilerle ilgili derslerin veya konuların yükseköğretim kurumlarının lisans programlarına alınması yönünde çalışmalar yapmak; komisyonların görevleri arasındadır.
YÖK Engelli Komisyonu çalışmalarını takip için bakınız:
Üniversiteye yerleşen öğrenciler, üniversitenin engelli öğrenci birimi ile iletişime geçerek, özel gereksinimlerini bildirebilirler. Örneğin; az gören üniversite öğrencileri fakülte/yüksekokul/bölüm amirliklerine/engelli öğrenci birimlerine yazılı olarak başvurarak sınav sorularını ve ders materyallerini kendilerine uygun büyük puntolu harflerle yazılmış olarak sağlayabilirler. Bedensel engelli öğrenciler, kendileri için erişilebilirlik önlemlerini ve makul düzenlemeleri talep edebilirler. Dolayısıyla her bir engelli öğrenci, kendi engel durumuna göre ne gibi araç-gereç ve materyal ihtiyacı var ise, ilgili birimden bunu talep edebilir. Bu amaçla dilekçe ile idari başvuru yapmaları, olumsuz yanıt aldıklarında YÖK’e ve/veya Kamu Denetçiliği Kurumu’na başvuru yapmalarını öneririz.
ÖSYM Engelli Öğrenciler Danışma ve Koordinasyon Birimi
Engelli öğrencilere öğrenim görmek istedikleri yükseköğrenim programı hakkında danışmanlık yapmak; biriminin görevleri arasındadır. Sınav günü, Çağrı Merkezi (444 67 96) açık tutulmaktadır.
Yükseköğretim Kurulunun Yükseköğretim Kurumları Sınavına (YKS) İlişkin Aldığı Kararlar
Üniversiteye Girişte TYT ve AYT Baraj Puanı Uygulaması Kaldırıldı, 11 Şubat 2022
2022 Yükseköğretim Kurumları Sınavından (YKS) itibaren ön lisans ve lisans programlarını tercihte 150 ve 180 olan TYT ve AYT baraj puanları uygulaması kaldırılmıştır.
Alınan yeni kararlara göre SAY, SÖZ, EA ve DİL puan türlerinde sınav puanı hesaplanması için uygulanmakta olan TYT puan türünde 150 puan almış olma şartı ile yerleştirme puanlarının hesaplanmasında TYT puan türü için 150, SAY, SÖZ, EA ve DİL puan türleri için 180 olan sınav puanı barajı uygulaması kaldırılmıştır.
Bu yıldan itibaren ilgili puan türlerinde sınav puanı hesaplanan tüm adaylar için ortaöğretim başarı puanı eklenerek yerleştirme puanı hesaplanacaktır.
Adaylar, önceki yıllarda olduğu gibi sınav puanına orta öğretim başarı puanı eklenerek oluşacak yerleştirme puanıyla, puan üstünlüğüne göre yerleşme imkanı elde edeceklerdir.
Hangi Adayların TYT ve AYT Sınav Puanı Hesaplanacak: TYT sınav puanının hesaplanması için Temel Matematik Testi veya Türkçe Testinden 0,5 veya daha fazla ham puan almış olma şartı uygulanmaya devam edecektir. TYT puanı olmayan veya TYT puanı hesaplanmayan adayların, AYT ve/veya YDT’ye girmiş olsalar da SAY, SÖZ, EA ve DİL puanları hesaplanmayacaktır.
SAY, SÖZ ve EA puan türündeki sınav puanlarının hesaplanması için gerekli olan ilgili puan türüne ilişkin AYT’deki iki testin en az birinden 0,5 veya daha fazla ham puan almış olma şartı ile DİL puan türündeki sınav puanının hesaplanması için gerekli olan Yabancı Dil Testinden 0,5 veya daha fazla ham puan almış olma şartı uygulanmaya devam edecektir.
Özel Yetenek Programlarına Başvuru İçin Taban Puan İlgili Üniversite Tarafından Belirlenecek: Özel yetenek sınavıyla öğrenci alan yükseköğretim programlarına başvurabilmek için adayın TYT puanının hesaplanmış olması gerekmekte olup taban puan şartı aranıp aranmamasına, aranacak ise en az kaç puan almış adayların başvurabileceklerine ilgili yükseköğretim kurumu karar verecek ve bunu basın-yayın organlarıyla adaylara duyuracaktır.
Bazı programlardaki başarı sırası koşulu devam edecektir: Tıp, diş hekimliği, eczacılık, hukuk, mimarlık, mühendislik ve öğretmenlik programlarını tercih edebilmek için gerekli olan en düşük başarı sırası koşulu uygulanmaya devam edecektir.
2021-TYT’de alınan 200 ve üzeri puan uygulaması: 2021-TYT’de alınan 200 ve üzeri puanlar 2022-YKS’de dönüştürülerek kullanılabilecektir. Diğer yandan 2022 YKS’den itibaren alınan TYT 200 ve üzeri puanlar bir sonraki yıl kullanılamayacaktır.
Sınav Süresi Uzatıldı: Temel Yeterlilik Testinin 135 dakika olan sınav süresi, 30 dakika artırılarak 165 dakika olarak uygulanacaktır.
Yeni düzenleme ile özel yetenekli engelli gençlerin durumu: Bilindiği üzere, 09 Aralık 2013 ve 25 Eylül 2014 tarihli Yükseköğretim Genel Kurul Toplantılarında alınan kararlarda %40 ve üzeri engelli olan adaylar için; özel yetenek sınavı ile öğrenci alan programlarda, TYT puanı 100 ve üzerinde olanların, özel yetenek sınavlarına kabul edilmesi ve TYT puanları değerlendirmeye katılmadan kendi aralarında yapılacak ayrı bir yetenek sınavı sonucuna göre değerlendirilmesi, bu sınavı kazanan öğrencilerin programlara kayıtlarının yapılmasını sağlanmıştı ve bu adayların puanları, sınavın yapıldığı yıl dâhil 2 yıl süreyle geçerli idi. Böylece özel yetenek sınavı ile öğrenci alan programların kontenjanının %10’u, engelli öğrencilere ayrılmıştı. Bu kontenjanlara ilişkin düzenlemede azalma söz konusu değildir.
11 Şubat 2022 tarihinde yapılan düzenlemede, özel yetenek sınavı ile öğrenci alan programların kontenjanlarında engelli öğrencilere ayrılan %10 kontenjana ilişkin azalma söz konusu değildir. Öte yandan düzenlemede; “Özel yetenek sınavıyla öğrenci alan yükseköğretim programlarına başvurabilmek için adayın TYT puanının hesaplanmış olması gerekmekte olup taban puan şartı aranıp aranmamasına, aranacak ise en az kaç puan almış adayların başvurabileceklerine ilgili yükseköğretim kurumu karar verecek ve bunu basın-yayın organlarıyla adaylara duyuracaktır” ifadeleri olduğundan, engeli olan özel yetenekli adayların, başvuru yapacakları üniversiteden bilgi almalarını ve üniversitelerin bu konudaki duyularını takip etmelerini öneririz. Bilgi için bakınız:
Yeni karar için bakınız:
https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2022/yok-ten-yks-ye-iliskin-kararlar.aspx
Özel yetenek sınavı hakkında 25.08.2017 tarihli YÖK yazısı: (Sayı: 75850160-199-59629, Tarih: 25/08/2017)
Özel yetenek sınavı ile öğrenci kabul eden programlara öğrenci seçilmesi ve yerleştirme işlemlerinde engelli öğrencilerin YGS puanının, özel yetenek sınavlarında puan hesaplamasına katılmadığı, sadece sınava başvurabilmek için YGS 100 puanının bir baraj olduğu dikkate alınarak; sadece bu öğrencilere mahsus özel yetenek sınavlarında YGS puanının 2017 ÖSYS’den itibaren uygulanmak üzere 2 yıl süreyle geçerli olması konusu 20/07/2017 tarihli Yükseköğretim Genel Kurulu toplantısında görüşülmüş ve Engelli Öğrenci Çalışma Grubunun görüşü de dikkate alınarak, 2547 sayılı Kanun’un 2880 sayılı Kanun’la değişik 7/d-2 maddesi uyarınca “Engelli öğrencilerin (bedensel engelli, görme engelli, işitme
engelli, MR (mental retardasyon) ile “yaygın gelişimsel bozukluklar” (otizm spektrum bozuklukları (OSB), Asperger sendromu, RETT sendromu, dezintegratif bozukluklar, sınıflanamayan grupta yer alan yaygın gelişimsel bozukluklar) durumlarını ilgili yılda ÖSYS başvurularında ÖSYM’ye başvuruda “engelli sağlık kurulu raporu” ile belgelemeleri ve özel yetenek sınavı başvurularında ilgili yıla ilişkin engelli sağlık kurulu raporunu başvuru yapacakları yükseköğretim kurumuna sunmaları kaydıyla YGS puanının sınavın yapıldığı yıl dahil 2 yıl süreyle geçerli olmasına karar verilmiştir. Bakınız:
https://engelsiz.yok.gov.tr/Documents/Kararlar/ozel_yetenek_sinavi_yil_karari.pdf
Aşağıdaki konular hakkındaki yazılar için (işaret dili çevirisi ile) bakınız:
https://engelsiz.yok.gov.tr/kararlar
Engelli Öğrencilerin Yabancı Dil Dersi Muafiyeti
Özel Yetenek Sınavlarında Engelli Öğrenci Kontenjanı Ayrılması
Engelli Öğrencilerin Ders Muafiyeti Yazısı
Engelli Öğrencilere Yapılan Ara ve Final Sınavları Yazısı
Engelli Öğrencilerin Özel Yetenek Sınavına Başvuruları ile İlgili Kararlar
İşitme Engelli Öğrencilerin Yabancı Dil Muafiyetine İlişkin Karar
Özel Yetenek Sınavına Başvuracak Engelli Öğrenciler
Özel Yetenek Sınavlarında Sınav Ortamlarının Oluşturulması
Üniversite eğitiminde öğrenim ücreti muafiyeti
Her eğitim-öğretim yılına ait “Yükseköğretim Kurumlarında Cari Hizmet Maliyetlerine Öğrenci Katkısı Olarak Alınacak Katkı Payları ve Öğrenim Ücretlerinin Tespitine Dair Cumhurbaşkanlığı Kararı” yayınlanmaktadır.
Karara göre; yükseköğrenim programlarına kayıt yaptırma veya kayıt yenileme sırasında %40 ve üzerinde engelli olan öğrencilerin ödemesi gereken öğrenim ücreti tutarlarından; program süresi ve kayıtlı olunan program sayısı sınırlaması olmaksızın engellilik oranı kadar indirim yapılır. Birinci öğretim ve açıköğretim programlarına devam eden veya yeni kayıt yaptıran öğrencilerden, program süresi ve kayıtlı bulunan program sayısı sınırlaması olmaksızın öğrenci katkı payı alınmaz. Yeni kayıt olduğunda engelli olduğuna dair raporu ibraz edemeyen öğrencilere ilgili belgeyi ibraz ettiği tarihte bu eğitim-öğretim yılına ait ödemiş oldukları tutarlar; iade edilir. 2021-2022 yılına ait karar için bakınız:
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/07/20210701-5.pdf
Engelli öğrencilerin üniversite eğitiminde ders muafiyetleri
Engeli nedeniyle herhangi bir dersin gerekliliklerini yerine getirmekte güçlük çeken öğrenciler, üniversitenin onayı ile makul düzenlemeler yapılarak öğrencinin o dersi alması sağlanır. Buna rağmen, öğrenci dersin gerekliliklerini yerine getiremezse, varsa o derse eşdeğer olan başka bir dersi alabilir. 25.12.2014 tarihli Yükseköğretim Genel Kurul Kararında; işitme engelli öğrencilerin, talep etmeleri halinde yabancı dil dersi yerine, üniversite kurulunun belirleyeceği eşdeğer kredide bir dersin verilmesine karar verilmiştir.
Üniversite kredi ve bursu hakkında düzenlemeler
Kredi ve Yurtlar Kurumu (KYK) burs, katkı ve öğrenim kredileri ile Başbakanlık Bursu için; %40 ve üzeri engelli olanlarla, anne veya babası %40 ve üzeri engelli olanlar, öncelik hakkından yararlanır.
Yükseköğretim kurumuna girmeye hak kazanan ve kayıt yaptırarak öğretime başlayan öğrenci ilk yılında Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfına başvurması durumunda, Başbakanlık Bursundan yararlandırılır. Ayrıca yardımcı ders araç gereçlerinin temini konusunda engelli öğrenciye destek verilmektedir. 2019-2020 yılı Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından ilköğrenim, ortaöğretim, lise ve üniversite öğrencilerine verilen burs desteği karşılıksızdır. Engelli olup vakıf maaşı alanlar, bu burstan yararlanamaz.
Engellilere ait KYK geri ödemeleri
Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Öğrenim Kredisi Yönetmeliğinin “Borcun Silinmesi” başlıklı 41. maddesinde “öğrenim sırasında veya öğrenimden sonra vefat ettikleri veya çalışamayacak derecede sürekli sakat kalmış oldukları tam teşekküllü bir hastanenin sağlık kurulu tarafından tespit edilenlerin borçları silinir” ibareleri vardır. Dolayısıyla çalışma gücünü en az %60 oranında kaybetmiş olup, “sürekli olarak çalışamaz durumda” olduklarını raporla tespit ettirenlerin, borçları silinecektir.
Öğrenim harç kredisinin geri ödenmesinde üniversitenin yönetim kurulları bu yönde karar almış olabilir. Üniversitenizden, kredi geri ödemesinde engellilere yönelik bir indirim olup olmadığı indirim varsa bu indirimin faiz üzerinden mi yoksa anapara üzerinden mi yapılacağı hakkında bilgi alınız. Herhangi bir indirimden yararlanmak için KYK’ya başvuru esnasında, eğitim sürecinde engelli hale gelinmiş ise zamanında engellilik sağlık kurul raporunun beyan edilmiş olma şartını arayabilir.
Engelli öğrencilerin yurt işlemleri
Kredi ve Yurtlar Kurumu Yurt İdare ve İşletme Yönetmeliğine göre; en az %40 ve üzeri engelli olanlar, yaşadıkları il/ilçe sınırları içinde bir yurda başvuru yapabilirler. Bu il ve ilçeler Kredi ve Yurtlar Kurumu tarafından belirlenir. Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu Yurt İdare ve İşletme Yönetmeliğinin 6. maddesinde; “şehir içi nakil araçlarından yardımsız faydalanamayan görme engelli, felçli, bir veya iki kolu veya bacağı olmayan, skolyoz hastalığı olan öğrenciler hariç, öğrencinin ailesinin yurdun bulunduğu şehrin belediye sınırları dışında ikamet etmesi; yurtlara başvuru ve barınma şartları arasında yer alır. Ancak büyükşehir belediyeleri sınırları içinde bulunan yurtlara, ailesinin ikamet durumuna göre başvuru alınabilecek yerleşim yerleri Kredi ve Yurtlar Kurumu belirler. Kredi ve Yurtlar Kurumuna başvurarak bu konu hakkında bilgi alınabilir.
Öte yandan, 9 Nisan 2021 tarihli Gençlik ve Spor Bakanlığı Yurt Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre Bakanlık tarafından işletilen yurtlarda barınma şartları bakımından, öğrenci ailesinin ikamet yerinin belirlenmesinde; sağlık kurulu raporu ile %40 ve üzerinde engelli olduğu tespit edilen öğrenciler istisna tutulur.
Engelli sporcular için üniversiteye yerleşim hakkı
Engelli gençler için Paralimpik ve Deafolimpik Oyunlarında ve Dünya Özel Olimpiyat Oyunlarında ilk üç dereceyi alanlara, milli sporcularda olduğu gibi özel bir puan verilmektedir. Bu gençler de özel yetenek sınavlarına girmeyecek ve yerleştirmelerini ÖSYM yapacaktır. 2019-YKS Spor Dallarında (Üstün Başarılı Olan Adaylar İçin Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları) yer alan uyarıya göre; engelli adaylar tabloda yer alan "Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği" bölümünü tercih edemezler. Bu nedenle, engelli adayların sınava girecekleri yıla ait yerleştirme şartlarını değerlendirmelerini öneririz.
Bakınız:
Üniversite tercihlerinde engelli adaylara ek kontenjan ve ek puan sağlanması
Bazı üniversitelerin engelliler için ek kontenjanı var. Ancak bu kontenjanlar standart değildir. ÖSYM tercihlerinde, engelli adaylara ek puan verebilmektedir. Ek puan, ek kontenjan, harç ve öğrenim giderlerinde indirim olup olmadığı konusunda ÖSYM’den ve tercih edilecek üniversiteden bilgi alınabilir.
Üniversitelerin sağladığı özel haklar
Bazı üniversiteler, engelli öğrencileri için üniversite yönetimi tarafından özel kararlar alabilir. Bu nedenle kayıt yaptırmayı düşündüğünüz üniversiteden bilgi almanızı öneririz. Örneğin; Marmara Üniversitesi tezsiz yüksek lisans programında engelli öğrenciye engel oranında indirim sağlamıştır. Üniversitenin Katkı Payı/Öğrenim Ücreti ile İlgili İşlemler konulu bilgiler için bakınız: https://bit.ly/3I3a8kp
Diğer üniversitelerdeki yüksek lisans programlarında engelliler için indirim olup olmadığını öğrenmek için ilgili üniversiteden bilgi alınması ve üniversite internet sitesinin incelenmesini öneririz.
Sosyal Güvenlik Hakkı
Üniversite eğitimini zamanında bitirmiş olanlar, mezun olduktan sonraki 2 yıl boyunca anne ya da babaları üzerinden devam ederek, anne veya babaları sigortalı değilse, sağlık primleri Devlet tarafından ödenerek; sağlık yardımı almaya devam ederler. Bu kişiler aynı zamanda anne ya da babaları üzerinden yetim aylığı da alabilirler. 2 yıl dolunca ya da bu süre içinde 25 yaşında olanların anne ve babaları üzerinden sağlık yardımı kesilir. Malul durumda olan engelli çocukların, anne veya babaları üzerinden sağlık yardımı kesilmeden devam eder.
Uyarı: Üniversite sınavında öğrencilerin engel durumlarına uygun ek süre, okuyucu, işaretleyici vb. haklardan yararlanabilmek için başvuru aşamasında adayların, engelli sağlık kurul raporlarını ÖSYM kayıt bürosuna vermeleri gerekmektedir. Bakınız: Engellilere yönelik sınav uygulamaları https://engelsiz.yok.gov.tr/Documents/SinavUygulamalari/sinav_uygulamalari.pdf
“ENGELLİLER DESTEK PROGRAMI” hayata geçiriliyor. 3 Aralık 2019 / Ankara
Aşağıdaki bilgileri, https://engelsiz.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2019/yok-baskani-sarac-engelli-ogrencilerle-bulustu.aspx linkinden okuyabilirsiniz.
YÖK Başkanı Prof. Dr. M. A. Yekta Saraç 3 Aralık Dünya Engelliler Günü dolayısıyla ülkemizdeki yükseköğretim kurumlarındaki engelli bireyleri temsilen bazı üniversitelerde eğitim gören engelli öğrenciler ile YÖK’te bir araya geldi.
“Engelliler Destek Programı” çalışmalarının ilk kez kamuoyu ile paylaşıldığı Başkan Saraç başkanlığında gerçekleştirilen buluşmaya YÖK Yürütme Kurulu Üyelerinin yanı sıra YÖK Engelli Öğrenci Çalışma Grubu Üyeleri de katıldı.
YÖK tarafından, engelli bireylerin yükseköğretime erişimlerini kolaylaştırmak için gerçekleştirilen çalışmaların ve yükseköğretim sistemindeki mevcut engelli bireylerin durumlarının görüşüldüğü toplantıda, yükseköğretim kurumlarında engelsiz bir ekosistemin oluşturulmasını sağlamak amaçlı yürütülen faaliyetler ve alınan kararlar hakkında da bilgiler paylaşıldı.
Toplantının açılışında bir konuşma gerçekleştiren YÖK Başkanı Saraç, engelleri aşmada azim ve cesaretle örnek teşkil eden öğrencilerin ve kıymetli ailelerinin 3 Aralık Dünya Engelliler gününü tebrik ederek konuşmasına başladı.
Engelleri ortadan kaldırmanın, bu yolda hizmet etmenin ve kalıcı çözümler üretmenin hepimizin en önemli görevi olduğunu dile getiren Saraç, Kurulumuz bünyesinde yer alan Engelli Öğrenci Çalışma Grubunun, engelli adaylara ve yükseköğrenim gören engelli öğrencilere yönelik çalışmalarını sürdürdüğünü hatırlattı.
Toplam öğrenci sayısı içerisinde engelli öğrenci oranı %0,6: Yükseköğretim sistemimizdeki 8 milyona yaklaşan toplam öğrenci sayısı içerisinde YÖKSİS verilerine göre 47.751’inin engelli öğrenci olduğuna dikkat çeken Başkan Saraç, bu sayının yükseköğretim sistemindeki öğrencilerin yaklaşık %0,6’sını teşkil ettiğini dile getirdi.
Engelli öğrencilerin 25.136’sının önlisans, 22.289’unun lisans, 290’ının yüksek lisans ve 36’sının da doktora programlarında öğrenim gördüğünü ifade eden YÖK Başkanı Saraç, engelli öğrenci sayısının 2015 yılından bu yana ciddi oranda artmış olduğunu, ancak bu rakamların çok üstünde engelli öğrencinin olduğunu ve bu durumlarını maalesef resmi makamlara bildirmediklerini belirtti.
Engelli öğrenciler için birçok çalışma hayata geçirildi: Başkan olduğu 2014 yılından bu yana engelli öğrenciler ile ilgili alınan kararlardan bahsetmek isteyen YÖK Başkanı Saraç konuşmasına şu şekilde devam etti:
“İşitme engelli öğrencilerin yabancı dil muafiyetine ilişkin aldığımız bir karar ile temel ve ortaöğretimde yabancı dil dersinden muaf olan işitme engelli öğrencilerimizin, talep etmeleri halinde yabancı dil dersi yerine, üniversitelerinin ilgili kurullarının belirleyeceği eşdeğer kredide bir dersin verilmesi uygulamasını başlattık.
Özel yetenek sınavı ile öğrenci alan programlarda, engelli öğrenciler için TYT puanı 100 ve üzerinde olanların, özel yetenek sınavlarına kabul edilmesini ve TYT puanları değerlendirmeye katılmadan kendi aralarında yapılacak ayrı bir yetenek sınavı sonucuna göre değerlendirilmesini, bu sınavı kazanan öğrencilerimizin de kayıtlarının yapılmasını uygulamaya soktuk. Böylece uzun süredir tartışılan bir konuyu da çözüme kavuşturduk ve yeni bir yaklaşım getirerek özel yetenek sınavında engelli öğrenci kontenjanını ayırdık. Özel yetenek sınavı ile öğrenci alan programların kontenjanının %10’u engelli öğrenciler için ayrıldı. Geçen yıldan bu yana bu uygulamamız da devam ediyor.
Sadece özel yetenek sınavında geçerli olmak üzere kullanılacak baraj puanın sınavın yapıldığı yıl dahil olmak üzere 2 yıl süreyle geçerli olmasına karar verdik. Ayrıca ÖSYM tarafından engelli adaylarımız için dezavantajları önleyen, adaylar arasında adaleti sağlayan sınav uygulamalarının yürütüldüğünü de tekrar burada hatırlatmak istiyorum. Bu konuda ÖSYM Başkanımıza hassasiyetlerinden dolayı teşekkür ederim.”
Engelli öğrencilere yönelik yeni lisansüstü programlar açıldı: YÖK tarafından başlatılan ve bir Türkiye projesi olarak gurur duydukları proje olan “100/2000 Doktora Projesi”nde öncelikli alanlar kapsamında İşaret Diline de yer verildiğini dile getiren Saraç, yükseköğretimde ilk kez Türk İşaret Dili Tercümanlığı Tezli/Tezsiz Yüksek Lisans ile Türk İşaret Dili Doktora Programlarının açıldığının altını çizdi.
Otizm ile ilgili olarak Otizm Spektrum Bozukluğu Erken Çocuklukta Otizm Spektrum Bozukluğu Yüksek Lisans Programlarının açıldığını hatırlatan YÖK Başkanı, “Yükseköğretim Kurulu olarak ‘Engelsiz Erişim’, ‘Engelsiz Eğitim’ ve ‘Yükseköğretimde Engelsiz Ufuklar’ başlıkları ile yükseköğretim kurumlarındaki engelli bireylerin mekânlara, eğitsel imkânlara ve sosyo-kültürel faaliyetlere erişimleri konusunda farkındalık yaratmayı ve iyi uygulamaları yaygınlaştırmayı amaçlayan bir dizi çalıştaylar düzenledik. İlk kez 2018 yılında engelli bireylerin eğitime tam, etkin ve eşit katılımını sağlamak için başarılı çalışmalar yapan üniversitelerimizi teşvik etmek üzere Engelsiz Üniversite Ödülleri’ni başlattık. Mekanda, Eğitimde ve Sosyo-kültürel Faaliyetlerde Erişilebilirlik olmak üzere üç kategoride üniversitelerimize engelsiz üniversite ödülleri verildi.” diye konuştu.
Engelliler Destek Programı hayata geçiriliyor: Yükseköğretim Kurulu olarak engelli öğrenciler hakkında alınan kararları, Ankara Üniversitesinin katkılarıyla işaret diline çevirerek web sitesine eklenmesi hususunu önemli ve sevindirici bir gelişme olarak katılımcılarla paylaşan Saraç, “Bugün burada uzun yıllardır bir eksiklik ve arayış olarak dile getirilen bir konu ile ilgili çalışmalarımızın tamamlandığını da kamuoyuna duyurmak istiyoruz. Engelliler Destek Programını hayata geçiriyoruz, bu program iki yıllık bir önlisans programı. Yurt dışında ‘Gölge Eğitici’ adıyla bilinen kişileri akademik ortamda yetiştirecek olan bu program mezunlarının engellilerin hayatında önemli bir yer tutacağını, onların topluma kazandırılmasında katkı sağlayacağını düşünüyoruz. Önümüzdeki ilk yıl bu program, 3 devlet, 2 vakıf üniversitemizde açılacak ve öğrenci alacaktır.”
Engelli Bireylere Yönelik Sınav Uygulamalarında ve Engelli Kontenjanında Aranacak Sağlık Şartları
Aşağıdaki Yönetmelik Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) tarafından 8 Mart 2022 tarihinde Resmi Gazetede (Sayı: 31772) yayımlanmıştır.
Bu Yönetmelik 2022-2023 eğitim-öğretim yılı başında yürürlüğe girecektir. Bu Yönetmelik hükümlerini Yükseköğretim Kurulu Başkanı yürütür.
Engelli Bireylere Yönelik Sınav Uygulamalarında ve Engelli Kontenjanında Aranacak Sağlık Şartlarına Dair Yönetmelik
Bu Yönetmeliğin amacı: Bu Yönetmelik; yükseköğretime geçişte Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığı (ÖSYM) tarafından yapılan merkezi sınavlar ve yükseköğretim kurumları tarafından yapılan özel yetenek sınavları ile yükseköğretim programlarındaki ders geçmeye yönelik sınavlarda engelli bireylere yönelik sınav uygulamalarından ve engelli kontenjanlarından yararlanacak olan aday ve öğrencilerin sağlık şartlarını belirlemek amacıyla hazırlanmıştır.
Yönetmeliğin dayanağı: Bu Yönetmelik; 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 7 nci, 44 üncü ve 45 inci maddeleri, 6114 sayılı Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Hizmetleri Hakkında Kanunun 7 nci maddesi ile 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanunun 15 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Yönetmelikte yer alan tanımlar ve kısaltmalar
a) ÇÖZGER: Çocuklar için Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik kapsamında Çocuklar için Özel Gereksinim Raporunu,
b) Engelli kontenjanı: Özel yetenek sınavları ile öğrenci kabul eden programlarda Yükseköğretim Kurulunca oranı belirlenmiş engel türleri için ayrılan kontenjanı,
c) Engelli öğrenci: Fiziksel, zihinsel, ruhsal ve duyusal yetilerinde çeşitli düzeyde kayıplarından dolayı topluma diğer bireyler ile birlikte eşit koşullarda tam ve etkin katılımını kısıtlayan tutum ve çevre koşullarından etkilenen ve bu durumu engelli sağlık kurulu raporu ile tespit edilmiş yükseköğrenim öğrencisini veya adayını,
ç) Engelli sağlık kurulu raporu: Tüm yaş grupları için Sağlık Bakanlığınca engelli/ÇÖZGER sağlık kurulu raporu vermeye yetkilendirilen hastanelerden alınmış ÇÖZGER ve ESKR’yi,
d) ESKR: Erişkinler için Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik kapsamında Erişkinler İçin Engellilik Sağlık Kurulu Raporunu,
e) Hastalıkların Uluslararası Sınıflandırılması (ICD) Kodu: Sağlık kurulu raporlarında da kullanılan, hastalıkların sınıflandırması ve hastalık isimlerinin kesin kriterlere göre bir araya getirilmesinden oluşan uluslararası kategorik kodlama sistemini,
f) Hastane: Sağlık raporundaki tanıya yönelik branşlarda uzman hekimi bulunan; Sağlık Bakanlığınca ÇÖZGER/ESKR/durum bildirir sağlık kurulu raporu düzenleme yetkisi verilmiş hastaneleri,
g) İşaretleyici yardımı: Cevap kâğıdında kendileri kodlama yapamayacak veya açık uçlu sorulara cevap yazamayacak adaylar ya da öğrenciler için cevap kâğıdında kodlama yapmak veya yazılı cevap vermek üzere ÖSYM tarafından ya da yükseköğretim kurumlarında ilgili anabilim dalı veya bölüm başkanlığı tarafından atanmış sınav görevlisini,
ğ) Okuyucu yardımı: Soruları kendileri okuyamayan aday veya öğrencilerin sınav sorularını okumak üzere ÖSYM tarafından ya da yükseköğretim kurumlarında ilgili anabilim dalı veya bölüm başkanlığı tarafından atanmış sınav görevlisini,
h) OSB: Otizm spektrum bozukluğunu,
ı) ÖGV: “Özel gereksinimi vardır” ibaresini,
i) ÖKGV: “Özel koşullu gereksinimi vardır” ibaresini,
j) Sağlık kurulu raporu: Tüm yaş grupları için Sağlık Bakanlığının yetkilendirdiği hastanelerden alınmış durum bildirir sağlık kurulu raporunu,
ifade eder.
Engelli Bireylere Yönelik Sınav Uygulamaları ve Engelli Kontenjanından Yararlanmaya İlişkin Genel Hükümler-Genel esaslar (madde 4)
1) Okuyucu/işaretleyici yardımı, büyük puntolu soru kitapçığı, ek süre verilmesi, engelli salonunda sınava alınma gibi engelli bireylerin sınav süreçlerine yönelik uygulamalar; imkanlar çerçevesinde mümkün olduğunca engel türü ve engel derecesi göz önünde bulundurularak yapılır.
2) Engelli aday veya öğrencilerin sınavlarda yanlarında veya üzerlerinde bulunduracakları engellerine yönelik kullandıkları araç ve gereç taleplerinin değerlendirilmesi için ESKR/ÇÖZGER ile birlikte araç ve gereç taleplerine ilişkin dilekçelerini, belirtilen süreler içerisinde sınavı yapan kuruma ulaştırmaları gerekmektedir. Beyaz baston ve benzer durumlar için sınav kurallarına uygun olmak, dilekçede belirtilmek ve ibraz edilen engelli sağlık kurulu raporunda taleple çelişen bir tanı bulunmamak koşullarıyla raporda yazmayan araç ve gereçler de sınav salonuna alınabilir.
3) Engelli bireylere yönelik sınav uygulamalarından ve özel yetenek sınavlarında tanınan imkan ve engelli kontenjanlarından yararlanabilmeleri için bireylerin;
• ESKR veya ÇÖZGER’i bulunmalıdır.
• ÇÖZGER sadece 18 yaş altı bireyler için geçerlidir.
• 18 yaşını doldurmuş bireyler için daha önce almış oldukları ÇÖZGER’ler sınav başvurularında kullanılamaz. Ancak sınava başvuru tarihinden en fazla 3 ay öncesine kadar 18 yaşını dolduran kişilerin, bu süre zarfında ESKR alamamaları durumunda ÇÖZGER’i geçerli sayılır.
4) Engelli bireyin başvuruda kullandığı ÇÖZGER veya ESKR usulüne uygun alınmamış ise kişi engelli bireylere yönelik sınav uygulamalarından yararlanamaz.
5) Usulüne uygun alınmış ve üzerinde “sürekli” ibaresi bulunması durumunda ESKR/ÇÖZGER’in yenilenmesi istenemez, ancak engel düzeyinde sınav uygulamalarından yararlanma imtiyazını değiştirecek bir değişiklik olması beklenen hastalık/engel durumlarında, hastalığın güncel evresini/engel düzeyini gösteren güncel ESKR/ÇÖZGER sınavı yapan kurum tarafından talep edilebilir.
6) Bu Yönetmelik ekinde sınırlı sayıda tanıya yer verilmiştir. Bu Yönetmelik ve ekinde tanımlanmamış engellilik durumu veya süreğen hastalığı olan veya tanımlananlardan farklı bir engel düzeyi olan ancak özel gereksinimi dolayısıyla bu Yönetmelikte geçen engelli sınav uygulamalarından yararlanmak isteyen aday veya öğrencilerin, ESKR veya ÇÖZGER ile başvurmaları durumunda başvuruları ÖSYM tarafından yapılan sınavlarda ÖSYM Başkanlığı, yükseköğretim kurumları tarafından yapılan sınavlarda senato, bağımsız vakıf meslek yüksekokullarında ise meslek yüksekokulu müdürlüğü tarafından değerlendirilerek karara bağlanır. Değerlendirmelerde, varsa, bu Yönetmelik ve ekinde geçen emsal tanı ve engel düzeyleri göz önünde bulundurulur.
Okuyucu ve/veya işaretleyici veya büyük puntolu soru kitapçığı yardımı (madde 5)
1) ESKR veya ÇÖZGER’de, Ek-1’deki Sağlık Bakanlığı ICD-10- TRM Hastalık ve Sağlık Girişimi Sınıflandırma kodları yer alan engelli aday veya öğrenciler, talep etmeleri durumunda okuyucu ve/veya işaretleyici yardımı alabilirler.
2) Okuyucu yardımı alan görme engelli bireylerin sınav kitapçığına bakmasına izin verilmez. İşaretleyici yardımı alan bireylerin kendilerinin işaretleme yapmalarına izin verilmez.
3) Bu madde kapsamında yer alan tanıları ve engel düzeyleri bulunan okuyucu yardımı alma hakkına sahip görme engelli aday veya öğrenciler, bunun yerine talepleri halinde büyük puntolu soru kitapçığı uygulamasından yararlanabilirler. Büyük puntolu soru kitapçığı uygulamasından yararlananlara ayrıca okuyucu yardımı verilmez.
Ek süre yardımı (madde 6)
1) Okuyucu ve/veya işaretleyici yardımı alanlara ek süre verilir.
2) ESKR veya ÇÖZGER’de; Ek-1’deki tanıları, engellilik düzeyleri ve Sağlık Bakanlığı ICD-10- TRM Hastalık ve Sağlık Girişimi Sınıflandırma kodları yer alan engelli aday veya öğrenciler ile ilköğretimi bitirmeden önce işitme engeli tanısı almış, düzeltilmiş engeli %40 ve üzeri veya düzeltilmemiş engeli %70 ve üzeri olanlardan Ek-2’deki kodlar yer alan işitme engelli aday veya öğrenciler ek süre yardımı alabilir.
3) Okuyucu ve/veya işaretleyici yardımı almaksızın ek süre yardımı alabilecek olan engelli aday veya öğrencilerin başvurularında 18 yaşından küçük bireylerin ÇÖZGER, 18 yaşını doldurmuş bireylerin ise ESKR ibraz etmeleri gerekir.
4) Yükseköğretim kurumlarında ders geçme için yapılacak olan sınavlarda, grafik, çizim ve açık uçlu sorular gibi sınav içeriği göz önünde bulundurularak verilecek olan ek süre sınavın toplam süresinin %15’inden az, %30’undan fazla olamaz. ÖSYM tarafından yapılan yükseköğretime giriş sınavları ile yükseköğretim kurumları tarafından yapılan özel yetenek sınavlarında ise bu süre sınavın toplam süresinin %15’inden az olmamak üzere sınavı yapan kurum tarafından belirlenir.
5) Her bir sınav için verilecek olan ek süre, sınavın içerik ve toplam soru sayısına göre sınavı yapan kurum tarafından belirlenerek önceden ilan edilir.
Engelliler için ayrılmış salonda sınava alınma (madde 7)
1) ESKR veya ÇÖZGER’de, Ek-3’teki tanıları, engellilik düzeyleri ve Sağlık Bakanlığı ICD-10- TRM Hastalık ve Sağlık Girişimi Sınıflandırma kodları yer alan engelli aday veya öğrenciler, talep etmeleri durumunda diğer adaylardan farklı olarak engelli salonunda sınava alınabilirler. Bu kişilere sınav süresince engellilik, hastalık veya diğer sağlık durumu göz önünde bulundurularak gerektiğinde şeker düzeyini ölçme, astım ilacını kullanma, oksijen tedavisi alma veya tuvalete çıkma gibi durumlar için izin verilir.
Kablolu-kablosuz iletişimi kesilmiş sınav salonlarında yapılacak sınavlar (madde 8)
1) ÖSYM tarafından yapılan sınavlarda sağlık/engel durumu nedeni ile özel bir alet, araç, gereç ve cihaz kullanma talebi olan engelli adayların bu taleplerinin değerlendirilmesi için ESKR veya ÇÖZGER ile birlikte ÖSYM tarafından istenen diğer bilgi ve belgeleri belirtilen süre içerisinde ÖSYM’ye ulaştırmaları halinde, sınav güvenliğini zedeleyecek nitelikte olan alet, araç, gereç ve cihaz kullanmak durumunda olan adaylar sınav merkezlerinde ÖSYM tarafından hazırlanacak her türlü kablolu-kablosuz iletişimi kesilmiş salonlarda merkezi sınava alınırlar.
Asansörü olan bina ve/veya giriş kat engelli sınav salonu (madde 9)
1) ESKR veya ÇÖZGER’de Ek-4’teki tanı ve Sağlık Bakanlığı ICD-10- TRM Hastalık ve Sağlık Girişimi Sınıflandırma kodları yer alan engelli aday veya öğrenciler, talep etmeleri durumunda asansörü olan bina ve/veya giriş kat engelli sınav salonunda sınava alınabilirler. Yükseköğretim kurumları tarafından yapılan sınavlarda, bu imkanın sağlanabilmesi için ilgili bölümün fiziki şartları göz önünde bulundurulur, erişilebilir bina/salon olmaması durumunda aday veya öğrencinin sınav salonuna erişebilmesi için ek tedbirler alınır.
Bilgisayar destekli sınav (madde 10)
1) İşitme engelliler için işaret dilinde hazırlanacak olan sınavlar veya düzeltilmiş engeli en az %40 ve üzerinde görme engelliler için sesli program yüklü bilgisayarlarla yapılacak sınav düzenlemeleri ile bu sınav uygulamalarından yararlanabilecek aday veya öğrencilerin belirlenmesine yönelik hususlarda sınavı yapan kurumun ilgili kurulları karar verir. Görme engellilerin sınavlarda sesli okuyucu kullanması için gerekli tedbirler sınavı yapan kurum tarafından alınır.
Okuyucu ve/veya işaretleyici olarak görevlendirilecek kişiler (madde 11)
1) Okuyucu ve/veya işaretleyici olarak görevlendirilecek kişiler, yabancı dil sınavlarında ilgili alanda en az lisans mezunu, yükseköğretim kurumlarına giriş sınavlarında ise tercihen özel eğitim, Türk dili ve edebiyatı, Türk dili ve edebiyatı öğretmenliği, Türkçe öğretmenliği, matematik öğretmenliği ve benzeri eğitim fakültesi programları, tiyatro ve iletişim fakültesi programları ya da sağlık programlarından mezun kişilerden diksiyonu iyi, sayısal alan için özellikle matematiksel ve sayısal ifadeleri okuyabilen kişilerden seçilir. Görevlendirilecek kişiler sınav öncesinde sınavı yapacak kurum tarafından engellilere yönelik sınav uygulamaları hakkında eğitime tabi tutulur ve sınav öncesinde sınav kurallarına uyacaklarına ve aday veya öğrenciye herhangi bir yardımda bulunmayacaklarına ilişkin bir taahhüt belgesi imzalar. Aksi bir durumda adayın sınavı geçersiz sayılır, okuyucu/işaretleyici olarak görevlendirilen kişi hakkında ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde işlem tesis edilir.
Geçici engeli olanlar (madde 12)
1) Sınav tarihinde kaza, yaralanma veya travmalara bağlı olarak eklerde yer alan tanılarda geçici sağlık problemi veya hastalık durumu oluşması veya hamileliğin tespiti durumunda yukarıdaki maddeler kapsamında engelli sınav uygulamalarından yararlanmak isteyen aday veya öğrenciler durum bildirir sağlık kurulu raporunu, hafta sonu yapılacak sınavlar ve ÖSYM tarafından yapılan sınavlar için sınavın yapılacağı hafta içerisinde en geç çarşamba günü mesai bitimine kadar ilgili kuruma sunarlar. Hafta içi yapılacak sınavlar için ise aday veya öğrenciler en geç sınav tarihinden iki gün öncesine kadar ilgili yükseköğretim kurumuna durum bildirir sağlık kurulu raporunu sunar. Bu sürenin bitiminden sonra sunulan raporlar için sınavla ilgili düzenleme yapılıp yapılamayacağı hususu, ilgili kurum tarafından imkanlar dahilinde değerlendirilir.
2) Sağlık raporunun durum bildirir sağlık kurulu raporu olmaması veya özel merkezden alınmış olması durumunda sınavın geçerli sayılabilmesi için durum bildirir sağlık kurulu raporu vermeye yetkili devlet hastanesi veya üniversite hastanelerinden alınmış sağlık kurulu raporunun, sınavdan sonraki ilk hafta içerisinde en geç cuma günü mesai bitimine kadar ilgili kuruma ibraz edilmesi gerekmektedir.
Özel yetenek sınavları (madde 13)
1) Ek-1, Ek-2, Ek-3 ve Ek-4’te yer alan tanılara sahip engelli sağlık kurulu/sağlık kurulu/ÇÖZGER raporu bulunan adayların bu durumlarını, sınavın en geç iki hafta öncesine kadar bildirmeleri halinde, engel durumları özel yetenek sınavlarında göz önünde bulundurulur ve imkanlar çerçevesinde giriş katında veya tek kişilik salonda sınava alınma gibi sınav uygulamalarına yönelik tedbirler alınır. Alınacak olan tedbirler sınav içeriği göz önünde bulundurularak yükseköğretim kurumunun ilgili kurulları tarafından belirlenir.
2) Sınav tarihinde kaza, yaralanma veya travmalara bağlı olarak eklerde yer alan tanılarda geçici engel durumu oluşması veya hamileliğin tespiti durumunda engelli sınav uygulamalarından yararlanmak isteyen aday veya öğrenciler hakkında 12 nci madde hükümleri uygulanır.
Özel yetenek sınavlarında engelli kontenjanı (madde 14)
1) Özel yetenek sınavları engelli kontenjanından aşağıda yer alan engel gruplarında belirtilmiş adaylar yararlanabilir:
a) Düzeltilmiş bedensel engeli %40 ve üzeri olmak üzere süreğen bedensel engeli bulunan adaylar.
b) Düzeltilmiş engeli %40 ve üzeri olmak üzere süreğen görme engeli bulunan adaylar.
c) Düzeltilmiş işitme engeli %40 veya düzeltilmemiş işitme engeli %70 ve üzeri olmak üzere süreğen işitme engeli bulunan adaylar.
d) Engel düzeyi %50 ve üzeri olmak üzere zihin yetersizliği/mental retardasyonu bulunan adaylar.
e) Engel düzeyi %40 ve üzeri olmak üzere aşağıdaki ICD kodları dahilinde otizm spektrum bozukluğu/yaygın gelişimsel bozukluk tanısı olan adaylardan;
1) F84.0: Çocukluk otizmi,
2) F84.1: Atipik otizm,
3) F84.2: Rett sendromu,
4) F84.3: Diğer çocukluk disentegratif bozukluğu (disentegratif psikoz, Heller Sendromu ve benzeri),
5) F84.5: Asperger sendromu,
6) F84.8: Diğer yaygın gelişimsel bozuklukları,
olanlar.
2) Özel yetenek sınavı ile öğrenci alan programların engelli kontenjanına başvuru yapabilmek için adayların;
a) Sağlık Bakanlığının yetkilendirdiği hastanelerden alınmış ESKR veya ÇÖZGER’inin bulunması,
b) Bu maddenin kapsamında bulunan tanılarının ve engel düzeylerinin karşılıklarının ESKR veya ÇÖZGER’de belirtilmiş olması,
c) Sınavın yapıldığı yıl dahil son iki yıl geçerli olmak üzere Temel Yetenek Testi (TYT) puanının en az 100 ve üzeri olması,
gerekmektedir.
3) Engelli kontenjanında özel yetenek sınavlarına 100 TYT puanı ile başvuru imkanı birinci fıkrada yer alan tanılar ile sınırlandırılmıştır. Bunların dışındaki tanılara sahip engelli veya süreğen hastalığı bulunan adaylar, yükseköğretime giriş sınavları ve özel yetenek sınavlarında engellilere tanınan diğer imkanlardan yararlanabilmekle birlikte engelli kontenjanından ilk etapta yararlanamaz; ancak ilgili engelli kontenjanının boş kalması durumunda; özel yetenek sınavına başvuru için aranan TYT taban puanını sağlamak ve engel durumu %40 ve üzeri olmak suretiyle özel yetenek sınavı için başvurmuş ve sınava girmiş olması durumunda engelli kontenjanından yararlanabilir.
Yükseköğretim Kurulu ve yükseköğretim kurumlarında yapılacak olan düzenlemeler (madde 15)
1) Yükseköğretim kurumlarında eğitim alan engelli öğrenciler için okuyucu/işaretleyici yardımı, ek süre, erişilebilir salon ve sınav uygulamaları gibi hususlarda alınacak tedbirler bu Yönetmeliğin ikinci bölümü göz önünde bulundurularak her eğitim ve öğretim dönemi başında engelli öğrenci biriminin önerileri ile birlikte üniversitelerde senato, bağımsız vakıf meslek yüksekokullarında müdürlük tarafından değerlendirilerek karara bağlanır.
2) Geçici engel durumları hariç olmak üzere, süreğen engeli olan öğrencilerin, kendilerine mahsus sınav uygulamalarından yararlanabilmeleri için eğitim ve öğretim döneminin başında ve üniversitenin belirlediği süre içerisinde ilgili dekanlık veya enstitü/yüksekokul/meslek yüksekokulu müdürlüğüne başvurmaları gerekir.
3) Yükseköğretim Kurulu okullaşma çağındaki dezavantajlı grupların yükseköğretime erişim, eğitim ve öğretimde yer alma hususlarında kapsayıcı ve sayısal hedefleri izlemeye yönelik her türlü tedbiri alır.
4) Yükseköğretim kurumları; dezavantajlı öğrenciler için yükseköğretime fiziksel ve eğitsel erişimde, eğitim ve öğretimin süreçleri ile sosyal, kültürel ve sportif faaliyetlere katılmada, yükseköğretim kapsamında kalmada ve yükseköğretimi tamamlamada, yükseköğretimde var olan iç ve dış hareketlilikten yararlanmada her türlü destekleyici tedbirleri alır. Bu öğrenciler için eğitim ve öğretim süreçlerinde dezavantajları ve engel durumları dikkate alınarak izleme, değerlendirme ve raporlama yapılır.
5) Yükseköğretim kurumları öğrencilere verdiği mali destek ve burslandırmada dezavantajlı öğrencilere öncelik tanır.
Diğer hükümler (madde 16)
1) ÇÖZGER/ESKR/durum bildirir sağlık kurulu raporu tanılarında Sağlık Bakanlığı tarafından ICD-11 veya başka bir kodlama sistemi kullanılmaya başlandığında bu Yönetmelikte yazan eşdeğer tanılar esas alınır, ICD-10’a ait kodlama esas alınmaz.
2) Bu Yönetmelik ile ilgili sorunları veya tereddütleri gidermeye Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı yetkilidir.
EK 1’de yer alan tanılar:
ESKR’de veya ÇÖZGER’de aşağıda yer alan tanıları, engel düzeyleri ve Sağlık Bakanlığı ICD-10 TRM Hastalık ve Sağlık Girişimi Sınıflandırma kodları olan engelli aday ve öğrenciler, talep etmeleri durumunda aşağıdaki tanılar okuyucu ve/veya işaretleyici yardımı alabilirler.
1. Görme bozuklukları ve körlük
• H54.0: Körlük, her iki göz
• H54.1: Körlük, tek göz, diğer gözde az görme (düzeltilmiş görme engeli %40 ve üzeri)
2. Diplopi veya okumayı engelleyen görme alanı defektleri/görme alanını etkileyen diğer göz bozuklukları:
• H53.2: Diplopi
• H553.4: Görme alanı defektleri
3. Düzeltilmiş görme engeli %40 ve üzerinde olan göz hastalıkları
4. Engeli %50 ve üzeri olmak üzere zihin yetersizliği;
• F70-F79: Mental retardasyon
5. Orta ve üst düzeyde ÖGV-ÖKGV tanısı bulunan “beklenen fizyolojik gelişimin olmayışı”;
• R62: Beklenen normal fisuolojik gelişimin olmayışı
• R62.0: Gecikmiş dönüm noktası
6. Down sendromu
• Q90.9: Down sendromu
7. Aşağıdaki ICD kodları dahilinde “Otizm Spektrum Bozukluğu/Yaygın Gelişimsel Bozukluk” tanısı olan adaylar;
• F84.0: Çocukluk otizmi,
• F84.1: Atipik otizm,
• F84.2: Rett sendromu,
• F84.3: Diğer çocukluk disentegratif bozukluğu (disentegratif psikoz, Heller Sendromu ve benzeri),
• F84.5: Asperger sendromu
8. F81.0-F81.9: Okul becerilerinin spesifik gelişimsel bozuklukları (spesifik okuma bozukluğu, gelişimsel diskleksi, spesifik okuma geriliği, spesifik okuma bozukluğu, aritmetik bozukluğu, okul becerilerinin karma bozukluğu, okul becerilerinin gelişimsel bozukluğu) (orta düzey ÖGV ve ÖKGV)
9. Orta düzeyde ÖGV ve ÖKGV tanısı bulunan hiperkinetik bozukluklar;
• F90.0: Aktivite ve dikkat bozukluğu, dikkat eksikliği
10. Baş ve boyun hareketlerini bozan ya da yüzde asimetri yapan tedavi ile düzeltilmesi imkansız olan tortikolis, distoni gibi bozukluklar ile el ve kol hareketlerine engel olan ağır kas, iskelet veya sinir sistemi problemleri:
• Q79: Kas iskelet sisteminin kongenital malformasyonları
• F82: Motor fonksiyonun spesifik gelişimsel bozukluğu
• G81: Hemipleji
• G35: Multiple skleroz
• G12.2: Motor nöron hastalığı
11. Serebral palsi ve paralitik sendromlar;
• G80.0: Spastik serebral palsi
• G80.02: Spastik hemiplejik serebral palsi
• G80.4: Ataksik serebral palsi
• G81.0: Hemipleji
• G82.0: Parapleji ve tetraplaji
12. Bu kodların dışında kongenital (doğumsal) veya sonradan edinilmiş el ve kol uzuv kaybı, okuma ve işaretlemeye engel olacak şekilde eli ve başı kullanamayacak miyopati ve nöropatiler.
EK 2’de yer alan tanılar
ESKR’de ve ÇÖZGER’de Ek 1’deki engel grubu ve düzeyleri olanlar ile ilköğretime başlama yaşı öncesi işitme engeli tanısı almış, düzeltilmiş engeli %40 ve üzeri, düzeltilmemiş engeli %70 üzeri olan bu Ekte yer alan işitme engelli aday ve öğrenciler ek süre yardımı alabilirler
• H90.0: İletim tipi işitme kaybı, iki taraflı
• H90.2:İletim tipi işitme kaybı tanımlanmamış
• H90.3: Sensorinöral işitme kaybı, iki taraflı
• H90.5: Sensorinöral işitme kaybı, tanımlanmamış
• H90.6: Karma ileti tipi ve Sensorinöral işitme kaybı, iki taraflı
• H90.8: Karma ileti tipi ve sensorinöral işitme kaybı tanımlanmamış
• H91: Diğer işitme kaybı
Ek 3’de yer alan tanılar:
Talep etmesi durumunda diğer adaylardan farklı olarak engelli salonunda sınava alınma yardımı alabilecek engelli aday ve öğrencilerin durum bildirir raporunda, ESKR’de veya ÇÖZGER’de aranacak olan tanı ve Sağlık Bakanlığı ICD-10 TRM Hastalık ve Sağlık Girişimi Sınıflandırma kodları:
1. Okuyucu ve/veya işaretleyici yardımı alanlar (tekli engelli salonunda)
2. Korse kullanmasını gerektirecek ileri düzeyde skolyoz/kifoz/dışarıdan gözle görülür belirgin omurga deformitesi/omurga kırığı
• M40: Kifoz ve lordoz
• M41: Skolyoz
3. Yürümeyi engelleyen ileri düzeyde alt ekstremite kırık, ampütasyon (travmatik/kongenital) veya kas iskelet sistemi yaralanmaları olanlar;
• F82: Motor fonksiyonun spesifik gelişimsel bozukluğu
• R26.2: Yürüme zorluğu, başka yerde sınıflandırılmamış.
4. Hematolojik/onkolojik maligniteleri bulunan, kemik iliği nakli yapılmış olanlar veya kontrol altına alınamayan yaygın immün yetmezlik ve bunlara bağlı olarak enfeksiyon riski bulunanlar;
• C91.0: Akut lenfoblastik lösemi
• C92.0: Akut miyeloid lösemi
• C92: Miyeloid lösemi
• D81: Kombine immün yetmezlik
• D93: Yaygın değişken immün yetmezlik
• Z51.1: Neoplazm için kemoterapi seansı
• D56.1: Beta talasemi
5. Astım ilacı, spreyi/pompası kullanan ve ileri derecede fonksiyon bozukluğu ve komplikasyon yapmış alerjik hastalıkları olanlar;
• J44: Diğer kronik obstrüktif akciğer hastalığı
• J44.9: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı
• J45: Astım
• E84.0: Kistik fibrozis, akciğer tutulumu ile birlikte
• J96.1: Kronik solunum yetmezliği
• Q32.2: Kongenital bronkomalazi
• Z93.0: Trakeostomi
6. Karaciğer, böbrek, pankreas ve diğer solid organ nakli yapılmış olanlar;
• Z94 Organ ve doku nakilleri
• Z94.4: Karaciğer nakli
• Z94.0: Böbrek nakli
• Gaita inkontinansı, ileostomisi olanlar;
• Z93.1: Gastrostomi durumu
• Z93.2: İleostomi
• Z93.3: Kolostomi
7. Bedensel hareket ve fonksiyonlarını ileri derecede bozan vasküler, kardiyak, venöz ve lenfatik bozukluklar (%40 ve üzeri engel oluşturması durumunda)
8. Kalp pili kullananlar;
• Z95.0 Kardiyak cihaz varlığı
9. İnsülin pompası, insülin iğnesi, kalemi, enjektör, şırınga, şeker ölçüm cihazı, ek gıda kullanan diyabet hastalığı bulunan adaylar (bunların salon görevlisinin masasının üzerinde durması kaydı ile)
• E10: Tip 1 diyabetes mellitus
• E11: Tip 2 diyabetes mellituz
• E13: Diyabetes mellitus, diğer tanımlanmamış
• E14: Diyabetes mellitus, tanımlanmamış
10. Üzerinde protez, ortezi olan veya dizlik kullananlar;
• Z99.8: Diğer kolaylaştırıcı makineler ve cihazlara bağımlılık.
11. Üzerinde dreni, katateri bulunan veya sonda kullananlar;
• N31.0: İnhibe olmayan nöropatik mesane, başka yerde sınıflandırılmamış
• N17.8: Diğer akut böbrek yetmezliği
• N18.9: Kronik böbrek yetmezliği
12. Tekerlekli sandalye 8ekülü olanlar dahil) kullananlar;
• R26.2: Yürümede zorluk, başka yerde sınıflandırılmamış.
• Z99.3: Tekerlekli sandalyeye bağımlılık.
13. Koltuk değneği, kanedyen, baston veya yürüteç kullananlar,
• Z99.8: Diğer kolaylaştırıcı makineler ve cihazlara bağımlılık.
• Z99.9: Tanımlanmamış kolaylaştırıcı makine ve cihaza bağımlılık.
• Z99: Kolaylaştırıcı makineler ve cihazlara bağımlılık, başka yerde sınıflandırılmamış.
14. Gebelik ve lohusalık;
• O00-099: Gebelik, doğum ve lohusalık
15. E66.8: Morbid obezite
16. Bu kodların dışında kongenital (doğumsal) veya sonradan edinilmiş uzuv kaybı, yürümeyi engelleyici miyopati ve nöropatiler.
17. Aşağıdaki ICD kodları dahilinde “Otizm Spektrum Bozukluğu/Yaygın Gelişimsel Bozukluk” tanısı olan adaylar;
• F84.0: Çocukluk otizmi,
• F84.1: Atipik otizm,
• F84.2: Rett sendromu,
• F84.3: Diğer çocukluk disentegratif bozukluğu (disentegratif psikoz, Heller Sendromu ve benzeri),
• F84.5: Asperger sendromu
Ek 4’de yer alan tanılar:
Talep etmesi durumunda asansörü olan bina ve/veya giriş kat engelli sınav salonu yardımı alabilecek olan engelli aday ve öğrencilerin durum bildirir raporlarında, ESKR’de veya ÇÖZGER’de aranacak olan tanı ve Sağlık Bakanlığı ICD-10 TRM Hastalık ve Sağlık Girişimi Sınıflandırma kodları:
1. Tekerlekli sandalye (akülü olanlar dahil) kullananlar,
• R26.2: Yürümede zorluk, başka yerde sınıflandırılmamış.
• Z99.3: Tekerlekli sandalyeye bağımlılık.
2. Koltuk değneği, kanedyen, baston veya yürüteç kullananlar,
• Z99.8: Diğer kolaylaştırıcı makineler ve cihazlara bağımlılık.
• Z99.9: Tanımlanmamış kolaylaştırıcı makine ve cihaza bağımlılık.
• Z99: Kolaylaştırıcı makineler ve cihazlara bağımlılık, başka yerde sınıflandırılmamış.
3. Bedensel hareket ve fonksiyonlarını ileri derecede bozan vasküler, kardiyak, venöz ve lenfatik bozukluklar (engel düzeyi %40 ve üzeri olmak üzere)
4. Yürümeyi engelleyen ileri düzeyde alt ekstremite kırık, ampütasyon (travmatik/kongenital) veya kas, iskelet veya sinir sistemi yaralanmaları olanlar,
• F82: Motor fonksiyonun spesifik gelişimsel bozukluğu
• R26.2: Yürüme zorluğu, başka yerde sınıflandırılmamış.
5. E66.8: Morbid obezite
6. Bu kodların dışında kongenital (doğumsal) veya sonradan edinilmiş uzuv kaybı, yürümeyi engelleyici miyopati ve nöropatiler.
Engelli Bireylere Yönelik Sınav Uygulamalarında ve Engelli Kontenjanında Aranacak Sağlık Şartları
Aşağıdaki Yönetmelik Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) tarafından 8 Mart 2022 tarihinde Resmi Gazetede (Sayı: 31772) yayımlanmıştır.
Bu Yönetmelik 2022-2023 eğitim-öğretim yılı başında yürürlüğe girecektir. Bu Yönetmelik hükümlerini Yükseköğretim Kurulu Başkanı yürütür.
Engelli Bireylere Yönelik Sınav Uygulamalarında ve Engelli Kontenjanında Aranacak Sağlık Şartlarına Dair Yönetmelik
Bu Yönetmeliğin amacı: Bu Yönetmelik; yükseköğretime geçişte Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığı (ÖSYM) tarafından yapılan merkezi sınavlar ve yükseköğretim kurumları tarafından yapılan özel yetenek sınavları ile yükseköğretim programlarındaki ders geçmeye yönelik sınavlarda engelli bireylere yönelik sınav uygulamalarından ve engelli kontenjanlarından yararlanacak olan aday ve öğrencilerin sağlık şartlarını belirlemek amacıyla hazırlanmıştır.
Yönetmeliğin dayanağı: Bu Yönetmelik; 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 7 nci, 44 üncü ve 45 inci maddeleri, 6114 sayılı Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Hizmetleri Hakkında Kanunun 7 nci maddesi ile 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanunun 15 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Yönetmelikte yer alan tanımlar ve kısaltmalar
a) ÇÖZGER: Çocuklar için Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik kapsamında Çocuklar için Özel Gereksinim Raporunu,
b) Engelli kontenjanı: Özel yetenek sınavları ile öğrenci kabul eden programlarda Yükseköğretim Kurulunca oranı belirlenmiş engel türleri için ayrılan kontenjanı,
c) Engelli öğrenci: Fiziksel, zihinsel, ruhsal ve duyusal yetilerinde çeşitli düzeyde kayıplarından dolayı topluma diğer bireyler ile birlikte eşit koşullarda tam ve etkin katılımını kısıtlayan tutum ve çevre koşullarından etkilenen ve bu durumu engelli sağlık kurulu raporu ile tespit edilmiş yükseköğrenim öğrencisini veya adayını,
ç) Engelli sağlık kurulu raporu: Tüm yaş grupları için Sağlık Bakanlığınca engelli/ÇÖZGER sağlık kurulu raporu vermeye yetkilendirilen hastanelerden alınmış ÇÖZGER ve ESKR’yi,
d) ESKR: Erişkinler için Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik kapsamında Erişkinler İçin Engellilik Sağlık Kurulu Raporunu,
e) Hastalıkların Uluslararası Sınıflandırılması (ICD) Kodu: Sağlık kurulu raporlarında da kullanılan, hastalıkların sınıflandırması ve hastalık isimlerinin kesin kriterlere göre bir araya getirilmesinden oluşan uluslararası kategorik kodlama sistemini,
f) Hastane: Sağlık raporundaki tanıya yönelik branşlarda uzman hekimi bulunan; Sağlık Bakanlığınca ÇÖZGER/ESKR/durum bildirir sağlık kurulu raporu düzenleme yetkisi verilmiş hastaneleri,
g) İşaretleyici yardımı: Cevap kâğıdında kendileri kodlama yapamayacak veya açık uçlu sorulara cevap yazamayacak adaylar ya da öğrenciler için cevap kâğıdında kodlama yapmak veya yazılı cevap vermek üzere ÖSYM tarafından ya da yükseköğretim kurumlarında ilgili anabilim dalı veya bölüm başkanlığı tarafından atanmış sınav görevlisini,
ğ) Okuyucu yardımı: Soruları kendileri okuyamayan aday veya öğrencilerin sınav sorularını okumak üzere ÖSYM tarafından ya da yükseköğretim kurumlarında ilgili anabilim dalı veya bölüm başkanlığı tarafından atanmış sınav görevlisini,
h) OSB: Otizm spektrum bozukluğunu,
ı) ÖGV: “Özel gereksinimi vardır” ibaresini,
i) ÖKGV: “Özel koşullu gereksinimi vardır” ibaresini,
j) Sağlık kurulu raporu: Tüm yaş grupları için Sağlık Bakanlığının yetkilendirdiği hastanelerden alınmış durum bildirir sağlık kurulu raporunu,
ifade eder.
Engelli Bireylere Yönelik Sınav Uygulamaları ve Engelli Kontenjanından Yararlanmaya İlişkin Genel Hükümler-Genel esaslar (madde 4)
1) Okuyucu/işaretleyici yardımı, büyük puntolu soru kitapçığı, ek süre verilmesi, engelli salonunda sınava alınma gibi engelli bireylerin sınav süreçlerine yönelik uygulamalar; imkanlar çerçevesinde mümkün olduğunca engel türü ve engel derecesi göz önünde bulundurularak yapılır.
2) Engelli aday veya öğrencilerin sınavlarda yanlarında veya üzerlerinde bulunduracakları engellerine yönelik kullandıkları araç ve gereç taleplerinin değerlendirilmesi için ESKR/ÇÖZGER ile birlikte araç ve gereç taleplerine ilişkin dilekçelerini, belirtilen süreler içerisinde sınavı yapan kuruma ulaştırmaları gerekmektedir. Beyaz baston ve benzer durumlar için sınav kurallarına uygun olmak, dilekçede belirtilmek ve ibraz edilen engelli sağlık kurulu raporunda taleple çelişen bir tanı bulunmamak koşullarıyla raporda yazmayan araç ve gereçler de sınav salonuna alınabilir.
3) Engelli bireylere yönelik sınav uygulamalarından ve özel yetenek sınavlarında tanınan imkan ve engelli kontenjanlarından yararlanabilmeleri için bireylerin;
· ESKR veya ÇÖZGER’i bulunmalıdır.
· ÇÖZGER sadece 18 yaş altı bireyler için geçerlidir.
· 18 yaşını doldurmuş bireyler için daha önce almış oldukları ÇÖZGER’ler sınav başvurularında kullanılamaz. Ancak sınava başvuru tarihinden en fazla 3 ay öncesine kadar 18 yaşını dolduran kişilerin, bu süre zarfında ESKR alamamaları durumunda ÇÖZGER’i geçerli sayılır.
4) Engelli bireyin başvuruda kullandığı ÇÖZGER veya ESKR usulüne uygun alınmamış ise kişi engelli bireylere yönelik sınav uygulamalarından yararlanamaz.
5) Usulüne uygun alınmış ve üzerinde “sürekli” ibaresi bulunması durumunda ESKR/ÇÖZGER’in yenilenmesi istenemez, ancak engel düzeyinde sınav uygulamalarından yararlanma imtiyazını değiştirecek bir değişiklik olması beklenen hastalık/engel durumlarında, hastalığın güncel evresini/engel düzeyini gösteren güncel ESKR/ÇÖZGER sınavı yapan kurum tarafından talep edilebilir.
6) Bu Yönetmelik ekinde sınırlı sayıda tanıya yer verilmiştir. Bu Yönetmelik ve ekinde tanımlanmamış engellilik durumu veya süreğen hastalığı olan veya tanımlananlardan farklı bir engel düzeyi olan ancak özel gereksinimi dolayısıyla bu Yönetmelikte geçen engelli sınav uygulamalarından yararlanmak isteyen aday veya öğrencilerin, ESKR veya ÇÖZGER ile başvurmaları durumunda başvuruları ÖSYM tarafından yapılan sınavlarda ÖSYM Başkanlığı, yükseköğretim kurumları tarafından yapılan sınavlarda senato, bağımsız vakıf meslek yüksekokullarında ise meslek yüksekokulu müdürlüğü tarafından değerlendirilerek karara bağlanır. Değerlendirmelerde, varsa, bu Yönetmelik ve ekinde geçen emsal tanı ve engel düzeyleri göz önünde bulundurulur.
Okuyucu ve/veya işaretleyici veya büyük puntolu soru kitapçığı yardımı (madde 5)
1) ESKR veya ÇÖZGER’de, Ek-1’deki Sağlık Bakanlığı ICD-10- TRM Hastalık ve Sağlık Girişimi Sınıflandırma kodları yer alan engelli aday veya öğrenciler, talep etmeleri durumunda okuyucu ve/veya işaretleyici yardımı alabilirler.
2) Okuyucu yardımı alan görme engelli bireylerin sınav kitapçığına bakmasına izin verilmez. İşaretleyici yardımı alan bireylerin kendilerinin işaretleme yapmalarına izin verilmez.
3) Bu madde kapsamında yer alan tanıları ve engel düzeyleri bulunan okuyucu yardımı alma hakkına sahip görme engelli aday veya öğrenciler, bunun yerine talepleri halinde büyük puntolu soru kitapçığı uygulamasından yararlanabilirler. Büyük puntolu soru kitapçığı uygulamasından yararlananlara ayrıca okuyucu yardımı verilmez.
Ek süre yardımı (madde 6)
1) Okuyucu ve/veya işaretleyici yardımı alanlara ek süre verilir.
2) ESKR veya ÇÖZGER’de; Ek-1’deki tanıları, engellilik düzeyleri ve Sağlık Bakanlığı ICD-10- TRM Hastalık ve Sağlık Girişimi Sınıflandırma kodları yer alan engelli aday veya öğrenciler ile ilköğretimi bitirmeden önce işitme engeli tanısı almış, düzeltilmiş engeli %40 ve üzeri veya düzeltilmemiş engeli %70 ve üzeri olanlardan Ek-2’deki kodlar yer alan işitme engelli aday veya öğrenciler ek süre yardımı alabilir.
3) Okuyucu ve/veya işaretleyici yardımı almaksızın ek süre yardımı alabilecek olan engelli aday veya öğrencilerin başvurularında 18 yaşından küçük bireylerin ÇÖZGER, 18 yaşını doldurmuş bireylerin ise ESKR ibraz etmeleri gerekir.
4) Yükseköğretim kurumlarında ders geçme için yapılacak olan sınavlarda, grafik, çizim ve açık uçlu sorular gibi sınav içeriği göz önünde bulundurularak verilecek olan ek süre sınavın toplam süresinin %15’inden az, %30’undan fazla olamaz. ÖSYM tarafından yapılan yükseköğretime giriş sınavları ile yükseköğretim kurumları tarafından yapılan özel yetenek sınavlarında ise bu süre sınavın toplam süresinin %15’inden az olmamak üzere sınavı yapan kurum tarafından belirlenir.
5) Her bir sınav için verilecek olan ek süre, sınavın içerik ve toplam soru sayısına göre sınavı yapan kurum tarafından belirlenerek önceden ilan edilir.
Engelliler için ayrılmış salonda sınava alınma (madde 7)
1) ESKR veya ÇÖZGER’de, Ek-3’teki tanıları, engellilik düzeyleri ve Sağlık Bakanlığı ICD-10- TRM Hastalık ve Sağlık Girişimi Sınıflandırma kodları yer alan engelli aday veya öğrenciler, talep etmeleri durumunda diğer adaylardan farklı olarak engelli salonunda sınava alınabilirler. Bu kişilere sınav süresince engellilik, hastalık veya diğer sağlık durumu göz önünde bulundurularak gerektiğinde şeker düzeyini ölçme, astım ilacını kullanma, oksijen tedavisi alma veya tuvalete çıkma gibi durumlar için izin verilir.
Kablolu-kablosuz iletişimi kesilmiş sınav salonlarında yapılacak sınavlar (madde 8)
1) ÖSYM tarafından yapılan sınavlarda sağlık/engel durumu nedeni ile özel bir alet, araç, gereç ve cihaz kullanma talebi olan engelli adayların bu taleplerinin değerlendirilmesi için ESKR veya ÇÖZGER ile birlikte ÖSYM tarafından istenen diğer bilgi ve belgeleri belirtilen süre içerisinde ÖSYM’ye ulaştırmaları halinde, sınav güvenliğini zedeleyecek nitelikte olan alet, araç, gereç ve cihaz kullanmak durumunda olan adaylar sınav merkezlerinde ÖSYM tarafından hazırlanacak her türlü kablolu-kablosuz iletişimi kesilmiş salonlarda merkezi sınava alınırlar.
Asansörü olan bina ve/veya giriş kat engelli sınav salonu (madde 9)
1) ESKR veya ÇÖZGER’de Ek-4’teki tanı ve Sağlık Bakanlığı ICD-10- TRM Hastalık ve Sağlık Girişimi Sınıflandırma kodları yer alan engelli aday veya öğrenciler, talep etmeleri durumunda asansörü olan bina ve/veya giriş kat engelli sınav salonunda sınava alınabilirler. Yükseköğretim kurumları tarafından yapılan sınavlarda, bu imkanın sağlanabilmesi için ilgili bölümün fiziki şartları göz önünde bulundurulur, erişilebilir bina/salon olmaması durumunda aday veya öğrencinin sınav salonuna erişebilmesi için ek tedbirler alınır.
Bilgisayar destekli sınav (madde 10)
1) İşitme engelliler için işaret dilinde hazırlanacak olan sınavlar veya düzeltilmiş engeli en az %40 ve üzerinde görme engelliler için sesli program yüklü bilgisayarlarla yapılacak sınav düzenlemeleri ile bu sınav uygulamalarından yararlanabilecek aday veya öğrencilerin belirlenmesine yönelik hususlarda sınavı yapan kurumun ilgili kurulları karar verir. Görme engellilerin sınavlarda sesli okuyucu kullanması için gerekli tedbirler sınavı yapan kurum tarafından alınır.
Okuyucu ve/veya işaretleyici olarak görevlendirilecek kişiler (madde 11)
1) Okuyucu ve/veya işaretleyici olarak görevlendirilecek kişiler, yabancı dil sınavlarında ilgili alanda en az lisans mezunu, yükseköğretim kurumlarına giriş sınavlarında ise tercihen özel eğitim, Türk dili ve edebiyatı, Türk dili ve edebiyatı öğretmenliği, Türkçe öğretmenliği, matematik öğretmenliği ve benzeri eğitim fakültesi programları, tiyatro ve iletişim fakültesi programları ya da sağlık programlarından mezun kişilerden diksiyonu iyi, sayısal alan için özellikle matematiksel ve sayısal ifadeleri okuyabilen kişilerden seçilir. Görevlendirilecek kişiler sınav öncesinde sınavı yapacak kurum tarafından engellilere yönelik sınav uygulamaları hakkında eğitime tabi tutulur ve sınav öncesinde sınav kurallarına uyacaklarına ve aday veya öğrenciye herhangi bir yardımda bulunmayacaklarına ilişkin bir taahhüt belgesi imzalar. Aksi bir durumda adayın sınavı geçersiz sayılır, okuyucu/işaretleyici olarak görevlendirilen kişi hakkında ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde işlem tesis edilir.
Geçici engeli olanlar (madde 12)
1) Sınav tarihinde kaza, yaralanma veya travmalara bağlı olarak eklerde yer alan tanılarda geçici sağlık problemi veya hastalık durumu oluşması veya hamileliğin tespiti durumunda yukarıdaki maddeler kapsamında engelli sınav uygulamalarından yararlanmak isteyen aday veya öğrenciler durum bildirir sağlık kurulu raporunu, hafta sonu yapılacak sınavlar ve ÖSYM tarafından yapılan sınavlar için sınavın yapılacağı hafta içerisinde en geç çarşamba günü mesai bitimine kadar ilgili kuruma sunarlar. Hafta içi yapılacak sınavlar için ise aday veya öğrenciler en geç sınav tarihinden iki gün öncesine kadar ilgili yükseköğretim kurumuna durum bildirir sağlık kurulu raporunu sunar. Bu sürenin bitiminden sonra sunulan raporlar için sınavla ilgili düzenleme yapılıp yapılamayacağı hususu, ilgili kurum tarafından imkanlar dahilinde değerlendirilir.
2) Sağlık raporunun durum bildirir sağlık kurulu raporu olmaması veya özel merkezden alınmış olması durumunda sınavın geçerli sayılabilmesi için durum bildirir sağlık kurulu raporu vermeye yetkili devlet hastanesi veya üniversite hastanelerinden alınmış sağlık kurulu raporunun, sınavdan sonraki ilk hafta içerisinde en geç cuma günü mesai bitimine kadar ilgili kuruma ibraz edilmesi gerekmektedir.
Özel yetenek sınavları (madde 13)
1) Ek-1, Ek-2, Ek-3 ve Ek-4’te yer alan tanılara sahip engelli sağlık kurulu/sağlık kurulu/ÇÖZGER raporu bulunan adayların bu durumlarını, sınavın en geç iki hafta öncesine kadar bildirmeleri halinde, engel durumları özel yetenek sınavlarında göz önünde bulundurulur ve imkanlar çerçevesinde giriş katında veya tek kişilik salonda sınava alınma gibi sınav uygulamalarına yönelik tedbirler alınır. Alınacak olan tedbirler sınav içeriği göz önünde bulundurularak yükseköğretim kurumunun ilgili kurulları tarafından belirlenir.
2) Sınav tarihinde kaza, yaralanma veya travmalara bağlı olarak eklerde yer alan tanılarda geçici engel durumu oluşması veya hamileliğin tespiti durumunda engelli sınav uygulamalarından yararlanmak isteyen aday veya öğrenciler hakkında 12 nci madde hükümleri uygulanır.
Özel yetenek sınavlarında engelli kontenjanı (madde 14)
1) Özel yetenek sınavları engelli kontenjanından aşağıda yer alan engel gruplarında belirtilmiş adaylar yararlanabilir:
a) Düzeltilmiş bedensel engeli %40 ve üzeri olmak üzere süreğen bedensel engeli bulunan adaylar.
b) Düzeltilmiş engeli %40 ve üzeri olmak üzere süreğen görme engeli bulunan adaylar.
c) Düzeltilmiş işitme engeli %40 veya düzeltilmemiş işitme engeli %70 ve üzeri olmak üzere süreğen işitme engeli bulunan adaylar.
d) Engel düzeyi %50 ve üzeri olmak üzere zihin yetersizliği/mental retardasyonu bulunan adaylar.
e) Engel düzeyi %40 ve üzeri olmak üzere aşağıdaki ICD kodları dahilinde otizm spektrum bozukluğu/yaygın gelişimsel bozukluk tanısı olan adaylardan;
1) F84.0: Çocukluk otizmi,
2) F84.1: Atipik otizm,
3) F84.2: Rett sendromu,
4) F84.3: Diğer çocukluk disentegratif bozukluğu (disentegratif psikoz, Heller Sendromu ve benzeri),
5) F84.5: Asperger sendromu,
6) F84.8: Diğer yaygın gelişimsel bozuklukları,
olanlar.
2) Özel yetenek sınavı ile öğrenci alan programların engelli kontenjanına başvuru yapabilmek için adayların;
a) Sağlık Bakanlığının yetkilendirdiği hastanelerden alınmış ESKR veya ÇÖZGER’inin bulunması,
b) Bu maddenin kapsamında bulunan tanılarının ve engel düzeylerinin karşılıklarının ESKR veya ÇÖZGER’de belirtilmiş olması,
c) Sınavın yapıldığı yıl dahil son iki yıl geçerli olmak üzere Temel Yetenek Testi (TYT) puanının en az 100 ve üzeri olması,
gerekmektedir.
3) Engelli kontenjanında özel yetenek sınavlarına 100 TYT puanı ile başvuru imkanı birinci fıkrada yer alan tanılar ile sınırlandırılmıştır. Bunların dışındaki tanılara sahip engelli veya süreğen hastalığı bulunan adaylar, yükseköğretime giriş sınavları ve özel yetenek sınavlarında engellilere tanınan diğer imkanlardan yararlanabilmekle birlikte engelli kontenjanından ilk etapta yararlanamaz; ancak ilgili engelli kontenjanının boş kalması durumunda; özel yetenek sınavına başvuru için aranan TYT taban puanını sağlamak ve engel durumu %40 ve üzeri olmak suretiyle özel yetenek sınavı için başvurmuş ve sınava girmiş olması durumunda engelli kontenjanından yararlanabilir.
Yükseköğretim Kurulu ve yükseköğretim kurumlarında yapılacak olan düzenlemeler (madde 15)
1) Yükseköğretim kurumlarında eğitim alan engelli öğrenciler için okuyucu/işaretleyici yardımı, ek süre, erişilebilir salon ve sınav uygulamaları gibi hususlarda alınacak tedbirler bu Yönetmeliğin ikinci bölümü göz önünde bulundurularak her eğitim ve öğretim dönemi başında engelli öğrenci biriminin önerileri ile birlikte üniversitelerde senato, bağımsız vakıf meslek yüksekokullarında müdürlük tarafından değerlendirilerek karara bağlanır.
2) Geçici engel durumları hariç olmak üzere, süreğen engeli olan öğrencilerin, kendilerine mahsus sınav uygulamalarından yararlanabilmeleri için eğitim ve öğretim döneminin başında ve üniversitenin belirlediği süre içerisinde ilgili dekanlık veya enstitü/yüksekokul/meslek yüksekokulu müdürlüğüne başvurmaları gerekir.
3) Yükseköğretim Kurulu okullaşma çağındaki dezavantajlı grupların yükseköğretime erişim, eğitim ve öğretimde yer alma hususlarında kapsayıcı ve sayısal hedefleri izlemeye yönelik her türlü tedbiri alır.
4) Yükseköğretim kurumları; dezavantajlı öğrenciler için yükseköğretime fiziksel ve eğitsel erişimde, eğitim ve öğretimin süreçleri ile sosyal, kültürel ve sportif faaliyetlere katılmada, yükseköğretim kapsamında kalmada ve yükseköğretimi tamamlamada, yükseköğretimde var olan iç ve dış hareketlilikten yararlanmada her türlü destekleyici tedbirleri alır. Bu öğrenciler için eğitim ve öğretim süreçlerinde dezavantajları ve engel durumları dikkate alınarak izleme, değerlendirme ve raporlama yapılır.
5) Yükseköğretim kurumları öğrencilere verdiği mali destek ve burslandırmada dezavantajlı öğrencilere öncelik tanır.
Diğer hükümler (madde 16)
1) ÇÖZGER/ESKR/durum bildirir sağlık kurulu raporu tanılarında Sağlık Bakanlığı tarafından ICD-11 veya başka bir kodlama sistemi kullanılmaya başlandığında bu Yönetmelikte yazan eşdeğer tanılar esas alınır, ICD-10’a ait kodlama esas alınmaz.
2) Bu Yönetmelik ile ilgili sorunları veya tereddütleri gidermeye Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı yetkilidir.
EK 1’de yer alan tanılar:
ESKR’de veya ÇÖZGER’de aşağıda yer alan tanıları, engel düzeyleri ve Sağlık Bakanlığı ICD-10 TRM Hastalık ve Sağlık Girişimi Sınıflandırma kodları olan engelli aday ve öğrenciler, talep etmeleri durumunda aşağıdaki tanılar okuyucu ve/veya işaretleyici yardımı alabilirler.
1. Görme bozuklukları ve körlük
· H54.0: Körlük, her iki göz
· H54.1: Körlük, tek göz, diğer gözde az görme (düzeltilmiş görme engeli %40 ve üzeri)
2. Diplopi veya okumayı engelleyen görme alanı defektleri/görme alanını etkileyen diğer göz bozuklukları:
· H53.2: Diplopi
· H553.4: Görme alanı defektleri
3. Düzeltilmiş görme engeli %40 ve üzerinde olan göz hastalıkları
4. Engeli %50 ve üzeri olmak üzere zihin yetersizliği;
· F70-F79: Mental retardasyon
5. Orta ve üst düzeyde ÖGV-ÖKGV tanısı bulunan “beklenen fizyolojik gelişimin olmayışı”;
· R62: Beklenen normal fisuolojik gelişimin olmayışı
· R62.0: Gecikmiş dönüm noktası
6. Down sendromu
· Q90.9: Down sendromu
7. Aşağıdaki ICD kodları dahilinde “Otizm Spektrum Bozukluğu/Yaygın Gelişimsel Bozukluk” tanısı olan adaylar;
· F84.0: Çocukluk otizmi,
· F84.1: Atipik otizm,
· F84.2: Rett sendromu,
· F84.3: Diğer çocukluk disentegratif bozukluğu (disentegratif psikoz, Heller Sendromu ve benzeri),
· F84.5: Asperger sendromu
8. F81.0-F81.9: Okul becerilerinin spesifik gelişimsel bozuklukları (spesifik okuma bozukluğu, gelişimsel diskleksi, spesifik okuma geriliği, spesifik okuma bozukluğu, aritmetik bozukluğu, okul becerilerinin karma bozukluğu, okul becerilerinin gelişimsel bozukluğu) (orta düzey ÖGV ve ÖKGV)
9. Orta düzeyde ÖGV ve ÖKGV tanısı bulunan hiperkinetik bozukluklar;
· F90.0: Aktivite ve dikkat bozukluğu, dikkat eksikliği
10. Baş ve boyun hareketlerini bozan ya da yüzde asimetri yapan tedavi ile düzeltilmesi imkansız olan tortikolis, distoni gibi bozukluklar ile el ve kol hareketlerine engel olan ağır kas, iskelet veya sinir sistemi problemleri:
· Q79: Kas iskelet sisteminin kongenital malformasyonları
· F82: Motor fonksiyonun spesifik gelişimsel bozukluğu
· G81: Hemipleji
· G35: Multiple skleroz
· G12.2: Motor nöron hastalığı
11. Serebral palsi ve paralitik sendromlar;
· G80.0: Spastik serebral palsi
· G80.02: Spastik hemiplejik serebral palsi
· G80.4: Ataksik serebral palsi
· G81.0: Hemipleji
· G82.0: Parapleji ve tetraplaji
12. Bu kodların dışında kongenital (doğumsal) veya sonradan edinilmiş el ve kol uzuv kaybı, okuma ve işaretlemeye engel olacak şekilde eli ve başı kullanamayacak miyopati ve nöropatiler.
EK 2’de yer alan tanılar
ESKR’de ve ÇÖZGER’de Ek 1’deki engel grubu ve düzeyleri olanlar ile ilköğretime başlama yaşı öncesi işitme engeli tanısı almış, düzeltilmiş engeli %40 ve üzeri, düzeltilmemiş engeli %70 üzeri olan bu Ekte yer alan işitme engelli aday ve öğrenciler ek süre yardımı alabilirler
· H90.0: İletim tipi işitme kaybı, iki taraflı
· H90.2:İletim tipi işitme kaybı tanımlanmamış
· H90.3: Sensorinöral işitme kaybı, iki taraflı
· H90.5: Sensorinöral işitme kaybı, tanımlanmamış
· H90.6: Karma ileti tipi ve Sensorinöral işitme kaybı, iki taraflı
· H90.8: Karma ileti tipi ve sensorinöral işitme kaybı tanımlanmamış
· H91: Diğer işitme kaybı
Ek 3’de yer alan tanılar:
Talep etmesi durumunda diğer adaylardan farklı olarak engelli salonunda sınava alınma yardımı alabilecek engelli aday ve öğrencilerin durum bildirir raporunda, ESKR’de veya ÇÖZGER’de aranacak olan tanı ve Sağlık Bakanlığı ICD-10 TRM Hastalık ve Sağlık Girişimi Sınıflandırma kodları:
1. Okuyucu ve/veya işaretleyici yardımı alanlar (tekli engelli salonunda)
2. Korse kullanmasını gerektirecek ileri düzeyde skolyoz/kifoz/dışarıdan gözle görülür belirgin omurga deformitesi/omurga kırığı
· M40: Kifoz ve lordoz
· M41: Skolyoz
3. Yürümeyi engelleyen ileri düzeyde alt ekstremite kırık, ampütasyon (travmatik/kongenital) veya kas iskelet sistemi yaralanmaları olanlar;
· F82: Motor fonksiyonun spesifik gelişimsel bozukluğu
· R26.2: Yürüme zorluğu, başka yerde sınıflandırılmamış.
4. Hematolojik/onkolojik maligniteleri bulunan, kemik iliği nakli yapılmış olanlar veya kontrol altına alınamayan yaygın immün yetmezlik ve bunlara bağlı olarak enfeksiyon riski bulunanlar;
· C91.0: Akut lenfoblastik lösemi
· C92.0: Akut miyeloid lösemi
· C92: Miyeloid lösemi
· D81: Kombine immün yetmezlik
· D93: Yaygın değişken immün yetmezlik
· Z51.1: Neoplazm için kemoterapi seansı
· D56.1: Beta talasemi
5. Astım ilacı, spreyi/pompası kullanan ve ileri derecede fonksiyon bozukluğu ve komplikasyon yapmış alerjik hastalıkları olanlar;
· J44: Diğer kronik obstrüktif akciğer hastalığı
· J44.9: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı
· J45: Astım
· E84.0: Kistik fibrozis, akciğer tutulumu ile birlikte
· J96.1: Kronik solunum yetmezliği
· Q32.2: Kongenital bronkomalazi
· Z93.0: Trakeostomi
6. Karaciğer, böbrek, pankreas ve diğer solid organ nakli yapılmış olanlar;
· Z94 Organ ve doku nakilleri
· Z94.4: Karaciğer nakli
· Z94.0: Böbrek nakli
7. Gaita inkontinansı, ileostomisi olanlar;
· Z93.1: Gastrostomi durumu
· Z93.2: İleostomi
· Z93.3: Kolostomi
8. Bedensel hareket ve fonksiyonlarını ileri derecede bozan vasküler, kardiyak, venöz ve lenfatik bozukluklar (%40 ve üzeri engel oluşturması durumunda)
9. Kalp pili kullananlar;
· Z95.0 Kardiyak cihaz varlığı
10. İnsülin pompası, insülin iğnesi, kalemi, enjektör, şırınga, şeker ölçüm cihazı, ek gıda kullanan diyabet hastalığı bulunan adaylar (bunların salon görevlisinin masasının üzerinde durması kaydı ile)
· E10: Tip 1 diyabetes mellitus
· E11: Tip 2 diyabetes mellituz
· E13: Diyabetes mellitus, diğer tanımlanmamış
· E14: Diyabetes mellitus, tanımlanmamış
11. Üzerinde protez, ortezi olan veya dizlik kullananlar;
· Z99.8: Diğer kolaylaştırıcı makineler ve cihazlara bağımlılık.
12. Üzerinde dreni, katateri bulunan veya sonda kullananlar;
· N31.0: İnhibe olmayan nöropatik mesane, başka yerde sınıflandırılmamış
· N17.8: Diğer akut böbrek yetmezliği
· N18.9: Kronik böbrek yetmezliği
13. Tekerlekli sandalye 8ekülü olanlar dahil) kullananlar;
· R26.2: Yürümede zorluk, başka yerde sınıflandırılmamış.
· Z99.3: Tekerlekli sandalyeye bağımlılık.
14. Koltuk değneği, kanedyen, baston veya yürüteç kullananlar,
· Z99.8: Diğer kolaylaştırıcı makineler ve cihazlara bağımlılık.
· Z99.9: Tanımlanmamış kolaylaştırıcı makine ve cihaza bağımlılık.
· Z99: Kolaylaştırıcı makineler ve cihazlara bağımlılık, başka yerde sınıflandırılmamış.
15. Gebelik ve lohusalık;
· O00-099: Gebelik, doğum ve lohusalık
16. E66.8: Morbid obezite
17. Bu kodların dışında kongenital (doğumsal) veya sonradan edinilmiş uzuv kaybı, yürümeyi engelleyici miyopati ve nöropatiler.
18. Aşağıdaki ICD kodları dahilinde “Otizm Spektrum Bozukluğu/Yaygın Gelişimsel Bozukluk” tanısı olan adaylar;
· F84.0: Çocukluk otizmi,
· F84.1: Atipik otizm,
· F84.2: Rett sendromu,
· F84.3: Diğer çocukluk disentegratif bozukluğu (disentegratif psikoz, Heller Sendromu ve benzeri),
· F84.5: Asperger sendromu
Ek 4’de yer alan tanılar:
Talep etmesi durumunda asansörü olan bina ve/veya giriş kat engelli sınav salonu yardımı alabilecek olan engelli aday ve öğrencilerin durum bildirir raporlarında, ESKR’de veya ÇÖZGER’de aranacak olan tanı ve Sağlık Bakanlığı ICD-10 TRM Hastalık ve Sağlık Girişimi Sınıflandırma kodları:
1. Tekerlekli sandalye (akülü olanlar dahil) kullananlar,
· R26.2: Yürümede zorluk, başka yerde sınıflandırılmamış.
· Z99.3: Tekerlekli sandalyeye bağımlılık.
2. Koltuk değneği, kanedyen, baston veya yürüteç kullananlar,
· Z99.8: Diğer kolaylaştırıcı makineler ve cihazlara bağımlılık.
· Z99.9: Tanımlanmamış kolaylaştırıcı makine ve cihaza bağımlılık.
· Z99: Kolaylaştırıcı makineler ve cihazlara bağımlılık, başka yerde sınıflandırılmamış.
3. Bedensel hareket ve fonksiyonlarını ileri derecede bozan vasküler, kardiyak, venöz ve lenfatik bozukluklar (engel düzeyi %40 ve üzeri olmak üzere)
4. Yürümeyi engelleyen ileri düzeyde alt ekstremite kırık, ampütasyon (travmatik/kongenital) veya kas, iskelet veya sinir sistemi yaralanmaları olanlar,
· F82: Motor fonksiyonun spesifik gelişimsel bozukluğu
· R26.2: Yürüme zorluğu, başka yerde sınıflandırılmamış.
5. E66.8: Morbid obezite
6. Bu kodların dışında kongenital (doğumsal) veya sonradan edinilmiş uzuv kaybı, yürümeyi engelleyici miyopati ve nöropatiler.
Engelsizkariyer.com için hazırlayan: Sosyal Hizmet Uzmanı Ayşe Sarı | SAHİMSEN Engelliler Komisyon Başkanı
Engelsizkariyer.com’u kaynak göstermeden kopyalanması yasaktır.
Copyright © 2022 Tüm Hakları Saklıdır.
