Bu bölümde;
konularında bilgi verilmiştir.
EVDE BAKIM AYLIĞI
Evde bakım aylığı, 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanununa 2005 yılında ilave edilen Ek Madde 7 kapsamında ödenmektedir. Buna göre;
1. Hane geliri hesabında, haneye giren tüm gelirler hesaba dâhil edilir.
2. Ramazan ve Kurban Bayramlarında emeklilere ödenen bayram ikramiyeleri hane geliri hesabına dâhil edilmez.
3. Engelli bireyin, hanede birlikte yaşadığı akrabaları gelir hesabında dikkate alınır.
4. Gelir hesabında kişi başı aylık gelir, asgari ücretin üçte ikisinden az olmalıdır (asgari ücretin üçte ikisi, 2023 yılı için 7.601 TL’dir (- ya da + 10 TL.).
5. Engelli bireyin “bakıma ihtiyacı olan birey” olması zorunludur. Bu tespit, sosyal hizmet yetkililerince yapılır.
6. Aynı hanede birden fazla ağır engelli ya da karşılığı olan ifadelerin olduğu rapora sahip engelli birey varsa, birinci engelliden sonraki her engelli kişi, iki kişi sayılır.
7. Resmi (Bakanlığa bağlı) veya özel bakım merkezlerinde bakım hizmeti (yatılı bakım hizmeti) alan engellilerin ailelerine aylık ödenmez.
26 Mayıs 2023 tarihli Resmi Gazete’de Evde Bakım Yardımı Yönetmeliği yayımlanmış ve yürürlüğe girmiştir (Bakınız: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/05/20230526-2.htm ). Buna göre evde bakım aylığının genel esasları ve aylığın hesaplanması aşağıdaki gibidir:
1) Evde bakım yardımı, (10.000) gösterge rakamı ile memur aylık katsayısının çarpımı sonucu bulunacak tutar kadar, aylık olarak bakım verene ödenir. Engelli bireyin, evde bakım yardımından yararlandırılması için;
a) Hanede ikamet eden tüm bireylerin her ne ad altında olursa olsun her türlü gelir toplamı esas alınmak suretiyle, hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarının, asgari ücretin aylık net tutarının 2/3’ünden daha az olması,
b) Engelli bireyin 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (m) bendinde belirtilen sağlık raporuna sahip olması,
c) Günlük hayatın alışılmış, tekrar eden gereklerini önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyeceğinin bakım raporuyla tespit edilmesi
gerekir.
2) Hanede birden fazla bakıma ihtiyacı olan engelli birey bulunması hâlinde, hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarının hesaplanmasında birinci bakıma ihtiyacı olan engelli bireyden sonraki her bakıma ihtiyacı olan engelli birey iki kişi sayılır.
3) Evde bakım yardımı ile desteklenmesi uygun görülen kişiler, Bakanlık bilgi sisteminden alınan onay tarihinden itibaren yardıma hak kazanır.
4) Evde bakıma ihtiyacı olan engelli bireyin il içinde veya il dışında refakatli veya refakatsiz olarak tedavi görmesi durumunda engelli bireyin evde bakım yardımı devam ettirilir. Ancak engelli bireyin takibinin yapılmadığı, bakım verenin sorumluluklarını yerine getirmediği hususunda bir bildirim veya tespit olması durumunda heyet tarafından durum değerlendirilerek hizmetin devamına veya sonlandırılmasına karar verilir.
5) Bakıma ihtiyacı olan engelli bireyin bakım veren ile birlikte geçici olarak il dışına çıkması halinde durum bir dilekçe ile il müdürlüğü ya da sosyal hizmet merkezi müdürlüğüne bildirilir. İl dışında bulunma süresinin dilekçe tarihinden itibaren 6 ayı geçmesi durumunda, geçici olarak bulunduğu ilin il müdürlüğünden, engelli bireyin durumunun değerlendirilmesi istenir. Değerlendirme sonucu hazırlanan kontrol ve rehberlik raporu ve ailenin talebi doğrultusunda işlem yapılır.
6) Bakıma ihtiyacı olan engelli bireyin bakım veren ile birlikte geçici olarak yurtdışına çıkması halinde durum bir dilekçe ile il müdürlüğü ya da sosyal hizmet merkezi müdürlüğüne bildirilir. Yurt dışında bulunma süresinin dilekçe tarihinden itibaren 6 ayı geçmesi durumunda yardım sonlandırılır.
7) Evde bakım yardımından yararlanmaktayken özel bakım merkezi veya resmî bakım ve rehabilitasyon merkezlerine yerleşmek üzere başvuruda bulunan kişinin yardımı sonlandırılmaz, başvurusu alınarak ilgili mevzuat kapsamında gerekli işlemler yapılır. Özel bakım merkezi veya resmî bakım ve rehabilitasyon merkezlerinde kalıyorken evde bakım yardımından yararlanma talebinde bulunan kişilerin başvurusu alınarak işlemler başlatılır, evde bakım yardımından yararlanmasının uygun görüldüğü tarih itibarıyla kuruluş ile ilişiği kesilir.
8) Bakım verenin, çeşitli nedenlerle engelli bireyin bakımını geçici olarak gerçekleştiremeyecek olması halinde durum bir dilekçe ile il müdürlüğü veya sosyal hizmet merkezi müdürlüğüne bildirilir. Talebin heyet tarafından hazırlanacak kontrol ve denetim raporu ile uygun görülmesi ve kararın il müdürlüğünce onaylanması halinde aynı hanede ikamet eden ve akraba tanımında yer alan bir başka akrabası tek seferde veya farklı zamanlarda 30 gün süre ile bakımı gerçekleştirir. Bu süre zarfında evde bakım yardımı devam eder.
9) Bakıma ihtiyacı olan engelli birey, bakım hizmeti veren kişinin talebi üzerine tek seferde veya farklı zamanlarda kullanılmak üzere yılda 30 günü geçmemesi koşuluyla bakım ve rehabilitasyon merkezi tarafından hazırlanacak sosyal inceleme raporu ile uygun görülmesi halinde geçici misafir olarak kabul edilir ve evde bakım yardımı devam eder.
10) Evde bakım yardımından yararlanan bakıma ihtiyacı olan engelli bireyler, hazırlanacak sosyal inceleme raporu ile uygun görülen süreyle sınırlı olmak kaydıyla gündüz hizmet merkezlerinden ayda en fazla 72 saate kadar hizmet alabilir. Bu sürede hizmetten yararlanan engelli bireylerin evde bakım yardımı devam eder.
11) Evde bakım yardımından yararlanıyorken engelli birey ile birlikte geçici olarak kadın konukevine yerleşen bakım verenin evde bakım yardımı devam eder.
Gelir durumunun tespiti:
1) Evde bakım yardımından yararlanacak kişilerin geliri aşağıda yer alan hususlara göre tespit edilir:
a) Hanede ikamet eden tüm bireylerin elde ettiği;
1) Tespit veya beyan edilen aylık net maaş, ücret, nafaka, yevmiyenin aylık tutarları ile her ne ad altında olursa olsun elde edilen diğer gelirlerin yıllık tutarının aylık ortalaması,
2) Hanenin ikamet ettiği konut haricinde diğer konutları için takdir edilen veya beyan edilen rayiç bedelinin 240’ta biri ve takdir edilen veya beyan edilen aylık kira getirisinin toplamı,
3) İkamet edilen konut haricindeki konut için kira geliri elde edilmiyorsa veya kira geliri beyan edilmiyorsa konutun rayiç bedelinin 120’de biri,
4) Dükkânlar için takdir edilen veya beyan edilen rayiç bedelin 240’ta biri ve takdir edilen veya beyan edilen aylık kira getirisinin toplamı,
5) Dükkân için kira geliri elde edilmiyorsa veya kira geliri beyan edilmiyorsa dükkânın takdir edilen veya beyan edilen rayiç bedelinin 120’de biri,
6) Hanenin depo, arsa, arazi, tarla ve benzeri için rayiç bedelin 240’ta biri ve takdir edilen veya beyan edilen zirai/ticari/kira ve benzeri getirilerinin toplamı,
7) Hanenin binek aracı için aracın kasko veya rayiç bedelinin 120’de biri,
8) Hanenin ticari/zirai amaçlı aracı için aracın kasko bedelinin 120’de biri, kasko bedelinin belirlenememesi halinde ise rayiç bedelinin 120’de biri ile bu araçların takdir edilen veya beyan edilen aylık zirai, ticari, kira ve benzeri getirilerinin toplamı,
9) Hanenin büyük ve küçükbaş hayvanları için il/ilçe tarım ve orman müdürlüklerinden temin edilen yıllık getiri miktarının aylık tutarı,
10) Hanenin tespit veya beyan edilen banka mevduatı gibi menkul serveti için faiz oranına göre hesaplanacak aylık getirisinin iki katı tutarı,
11) Bakanlık tarafından ödenen düzenli ve düzensiz yardımlar, koruyucu aile ödemeleri, burs, harçlık gibi nakdî olarak verilmekte olan sosyal yardımların aylık ortalaması,
12) Yıllık tarımsal destek geliri tutarının aylık ortalaması,
13) Aynı hanede ikamet etmemesine rağmen nafaka yükümlüleri tarafından sağlanan destek tutarı,
14) Uzun vadeli sigorta kolları açısından zorunlu olarak sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışanların gelirleri,
15) Diğer gelirlerin toplamının aylık ortalaması,
dahil edilerek yapılan hesaplama ile belirlenir.
b) Vergi indirimlerinden faydalanılarak alınan ve engelli adına kayıtlı olan araçlar için vergiler indirilmiş tutarın 120’de biri dikkate alınarak hanenin geliri hesaplanır.
c) (a) bendinde yer alan taşınır ve taşınmazların rayiç bedellerine ilişkin değerlendirme; ilgisine göre kasko bedelleri ve ilgili belediyeler ile tapu müdürlüklerince bildirilen değerlere göre yapılır.
ç) Bilgi sistemlerinden tespit edilemeyen gelirler için yazılı beyan esas alınır.
Yardımın durdurulması ve sonlandırılması hakkında bilgi için ilgili Yönetmeliği inceleyiniz.
Özetle evde bakım aylığı bağlanması için gerekli şartlar: Evde bakım aylığının bağlanması için raporun uygunluğu ya da gelir durumunun uygunluğu tek başına yeterli değildir. Aşağıdaki tüm şartların sağlanması gerekir.
1. Eski Yönetmeliğe göre alınmış engellilik raporunda; ağır engelli, yeni yönetmeliklere göre erişkinler için; tam bağımlı, çocuklar için; çok ileri düzeyde özel gereksinim var, belirgin düzeyde özel gereksinim var ya da özel koşul gereksinimi var ifadelerinden birinin olması,
2. Haneye giren tüm gelirlerin toplanıp hanedeki kişi sayısına bölünmesi halinde aylık kişi başı gelirin; asgari ücretin üçte ikisinden az olması,
3. Başvuru sonrası, sosyal hizmetler yetkililerin evde yapacağı inceleme sonucunda engelli kişi hakkında “bakıma ihtiyacının olduğu” hakkında karar vermesi.
Rapor değişiminde “tam bağımlı engelli” ifadesi yerine “kısmi bağımlı engelli” yazılması halinde evde bakım aylığı bağlanmaz, bağlanmış ise kesilir.
Başvuru (Yönetmelik madde 6): 1) Evde bakım yardımı başvurusu, engelli bireyin nüfus kayıt sisteminde kayıtlı olduğu yerleşim yerinde bulunan il müdürlüğüne veya sosyal hizmet merkezi müdürlüğüne yapılır. Başvurular, e-Devlet kapısı üzerinden de alınabilir.
2) Başvurular, engelli bireyin kendisi, bakım vermeyi talep eden kişi, akrabası veya vasisi tarafından şahsen ve yazılı olarak yapılır.
3) Başvurunun, Sağlık Bakanlığı elektronik veri tabanında kayıtlı son sağlık raporu ile yapılması esastır. Ancak daha önce alınan ve Sağlık Bakanlığı elektronik veri tabanında teyidi yapılamayan sağlık raporlarının aslı veya hastane başhekimliği tarafından onaylı sureti ile yapılan başvurular da kabul edilir. Bu raporlar il müdürlüğü veya sosyal hizmet merkezi müdürlüğüne sunulduktan sonra ilgili hastanelerden teyit alınır ve Sağlık Bakanlığı elektronik veri tabanına kaydı sağlanır. Sağlık Bakanlığı elektronik veri tabanında yer alan ve teyidi yapılan sağlık raporlarının ilgili personel tarafından kontrolü yapılır ve imza, kaşe, tarih düşülerek engelli bireyin dosyasında muhafaza edilir.
İstenecek belgeler (Yönetmelik madde 7): 1) Evde bakım yardımı başvurusunda, başvuru tarihinden itibaren 30 gün içinde aşağıdaki belgelerin teslimi istenir:
a) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için T.C. Kimlik Numarası.
b) Yabancı uyruklular için oturma izni ve yabancı kimlik numarası.
c) Sağlık Raporu.
ç) Hanede yaşayan kişilerin gelir ve varlıklarına ilişkin yazılı beyanları, varsa beyanın içeriğine ilişkin belgeler.
d) Hanede yaşayan 18 yaşını tamamlamış olup akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle işlerini görememesi veya korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gerekmesi veya başkalarının güvenliğini tehlikeye sokması nedenleriyle kısıtlanması gerekli evde bakım yardımından yararlanacak engelli birey için ilgili mahkemelerden alınacak vesayet altına alınması ve vasi atanması kararı veya tevzi formu.
e) Açık Rıza Formu.
f) Gerekli hallerde engelli birey veya hanede yaşayan kişiler hakkındaki boşanmaya dair mahkeme kararı veya boşanma aşamasını gösteren belge.
g) Gerekli hallerde hanede öğrenimine devam eden birey olması durumunda öğrenim durumunu gösterir belge veya sureti.
ğ) Hane, gelir ve sağlık durumunun tespiti amacıyla ihtiyaç duyulan diğer belge ve evraklar.
Başvuruların değerlendirilmesi (Yönetmelik madde 8): 1) Başvuru, dosyada bulunan belgeler ile hane ziyareti ve gerekli hallerde çevre araştırmasından elde edilen bilgilere dayalı olarak değerlendirilir.
2) Heyet, engelli bireyi ve ailesini, ikametgâhında veya fiilen yaşadıkları yerde ziyaret ederek kişilerin beyanı, dosyada bulunan belgeler ve Bakanlık bilgi sisteminden elde edilen bilgilere göre bakım raporu hazırlar.
3) Bakım raporunun hazırlanması sürecinde, hanede yaşadığı tespit edilen bireylere düşen gelir ile engelli bireyin ve ailesinin fiziksel, zihinsel, duygusal, psiko-sosyal özellikleri ve özgeçmişleri, engelli bireyi ve engelini kabullenme durumu tespit edilerek sahip oldukları haklar, yararlanabileceği özel eğitim, mesleki rehabilitasyon, tıbbi tedavi ve rehabilitasyon, sosyal yardımlar, koruyucu aile, evlat edindirme gibi hizmetler hakkında değerlendirme yapılır, varsa kanaat ve teklif belirtilir.
Bakım hizmetlerinin verilmesi (Yönetmelik madde 10): Evde bakım hizmeti, bakım raporu doğrultusunda, bakım ihtiyacı olan engelli bireyin yaşadığı ikamette verilir. Bakıma ihtiyacı olan engelli birey ile bakım verenin aynı adreste ikamet etmesi esastır. Ancak, bakıma ihtiyacı olan engelli bireye 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde yer alan özelliklere sahip bakım verecek kişinin bulunmaması, bakıma ihtiyacı olan engelli birey, akraba veya vasisinin özel veya resmî merkezlerde bakım hizmeti almayı reddetmesi; heyetin bakım hizmetinin verilmesinde sorun veya yetersizlik olmayacağına kanaat getirmesi koşuluyla, bakım hizmeti, gün içinde kolaylıkla gidilip gelinebilecek bir mesafede ikamet eden akraba veya vasi tarafından da verilebilir. Yapılan değerlendirmelerde engelli bireyin yatağa bağımlılığı, yaşı, yalnız başına kalmasında sakınca olup olmadığı ve benzeri hususlar göz önünde bulundurulur. Bu durumda, bakıma ihtiyacı olan engelli bireyin tüm bakım ihtiyacının giderilmesi esastır.
Bir kişinin birden fazla engelli birey için bakıcı olabilmesi: Bir bakım veren; bakıma ihtiyacı olan engelli bireylerin kardeş olması halinde herhangi bir sayı sınırlaması olmaksızın, bakıma ihtiyacı olan engelli bireylerin kardeş olmaması durumlarında ise en fazla iki engelli bireye bakım hizmeti verebilir. Bakıma ihtiyacı olan ve kardeş olmayan ikiden fazla her engelli birey için akraba tanımında yer alan başka bir kişi bakım verir.
Evde bakım aylığı başvurusu için engelli sağlık raporunun/ÇÖZGER’in niteliği: Eski Yönetmeliğe göre alınmış ve süresi devam eden engelli sağlık kurul raporları geçerliliğini korumaktadır. Başvuruda, engellilik raporunun ve ÇÖZGER raporunun aslı belgesi verilmez. Bunun yerine raporun alındığı hastane başhekimliğince “aslı gibidir” onaylı ve ıslak imzalı fotokopisi yeterlidir. (Bakınız: Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik madde 8). 20.02.2019 tarihi sonrası hastanelerde “aslı gibidir” kaşesi basılmamaktadır. Engelliler, e-nabız sisteminden aldıkları rapor örneği ile başvuru yapabileceklerdir. Kayıt için bakınız: https://enabiz.gov.tr/
Evde bakım aylığı alanlar, rapor sürelerine dikkat etmelidir. Engellilik raporunun/ÇÖZGER’in süresinin bitmesi halinde eğer yeni rapor alınıp yetkililere teslim edilmemiş ise aylık kesilebilir. Raporu zamanında teslim etmediği için aylığı kesilenlere eski dosya üzerinden işlem yapılıp aylığın devamı sağlanamayacağından, bu kişiler yeniden başvuru yapmak zorunda kalacaklardır. Herhangi bir nedenle rapor değişiminde ağır engellilik/tam bağımlık ve ÇÖZGER’deki ağır engelliliğin karşılığı olan ifadelerde bir değişiklik olursa; aylık kesilir.
Pandemi nedeniyle Sağlık Bakanlığınca süresi biten engellilik raporlarının süresi uzatıldığında, evde bakım aylığı devam eder. Süresi bitmiş raporların yenilenmesi için son tarih 31 Aralık 2023’dür.
Başvuru sonrası sosyal inceleme/değerlendirmeye dair hususlar: Bakım hizmetleri değerlendirme heyeti, engelliyi ve ailesini belirlenen adreste ziyaret eder ve heyet, bakım raporunun hazırlar. Engellinin ve ailesinin özellikleri ve özgeçmişleri, ailenin engelliyi kabullenme durumu, uygun bakımın verilip verilmediği, engelli bireyin ev içinde neleri yapıp neleri yapamadığı (bağımsız olup olmadığı) tespit edilerek engellinin hakları, yararlanabileceği özel eğitim, mesleki rehabilitasyon, tıbbi tedavi ve rehabilitasyon, sosyal yardımlar, koruyucu aile, evlat edindirme gibi hizmetler hakkında değerlendirme yapılır, Ayrıca gözlemlenen yaşam standardı ile beyan edilen gelir arasında farklılık görülmesi hâlinde, gelire ilişkin ilave bilgi ve belge istenir ve resmi veya özel kişi, kurum ve kuruluşların bilgilerinden yararlanılır.
Başvurusu reddedilenler için yapılacak işlemler (Yönetmelik madde 13): Başvurunun reddedilmesi halinde;
a) Heyet tarafından, talebin olumsuz olarak değerlendirildiği, 30 gün içinde muhatabına yazılı olarak bildirilir, karara, tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde itiraz edilebilir.
b) İtiraz, başvuruyu değerlendiren il müdürlüğü veya sosyal hizmet merkezi müdürlüğü tarafından karara bağlanır. Bu durumda, yeniden bakım raporu hazırlanması için daha önceki değerlendirmeyi yapan heyette görevlendirilmemiş personelden oluşan ikinci bir heyet görevlendirilerek işlem yapılır. İtirazlarda, ikinci heyetin verdiği karar nihai karardır. İkinci heyet tarafından alınan nihai karara esas belge ve koşullarda bir değişiklik olmaksızın yapılan yeni başvurular değerlendirmeye alınmaz.
Evde bakım aylığının durdurulması ve sonlandırılması (Yönetmelik madde 15): Evde bakım yardımı il dışı adres değişikliklerinde değişiklik tarihi itibarıyla durdurulur. Kişinin nakil talebinde bulunması halinde dosya Bakanlık bilgi sistemi üzerinden il müdürlüğüne gönderilir. Yeni ikamette yapılan inceleme sonucunda hizmetten yararlanma koşullarının devam ettiğinin tespiti halinde yardım tekrar başlatılır. Kişinin 90 gün içerisinde yeni adresine nakil için talepte bulunmaması halinde hizmet sonlandırılır.
2) Evde bakım yardımı aşağıdaki hallerde sonlandırılır:
a) Engelli bireyin veya bakım verenin vefatı halinde, vefat tarihinde.
b) Bakım verenin değişikliği veya feragati halinde, dilekçenin verildiği tarihte.
c) Her ne ad altında olursa olsun her türlü gelir toplamı esas alınmak suretiyle, hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı, asgari ücretin aylık net tutarının 2/3 ünden fazla olması halinde, gelir değişikliğinin gerçekleştiği tarihte.
ç) Engelli bireyin özel bakım merkezi veya bakım ve rehabilitasyon merkezine sürekli olarak yerleştirilmesi durumunda kuruluşa yerleştiği tarihten bir gün önce.
d) Evde bakım yardımından faydalanmakta iken engelli bireyin veya bakıcının tutuklu veya hükümlü olarak ceza infaz kurumlarında kaldığının tespit edilmesi halinde, ceza infaz kurumlarına girildiği tarihte.
e) Bakım verenin, yükümlülüğünü yerine getirmediğinin tespit edildiği tarihte.
f) Bakım verenin bakıma ihtiyacı olan engelli birey ile bakım raporunda belirtilmesine rağmen, fiilen aynı hanede ikamet etmediğinin tespit edilmesi halinde, tespit tarihinde.
3) Sağlık raporu süresinin sona ermesi durumunda yardım durdurulur. Rapor süresinin bitiminden itibaren 6 ay içinde alınan sağlık raporunun bu Yönetmelikte belirlenen koşulları sağlaması ve gelir kriterinin de uygun olması durumunda yardım durdurulduğu tarihten itibaren devam ettirilerek hak edilen tutarlar takip eden ilk ödeme döneminden itibaren ödenir. Yeni alınan sağlık raporunun tam bağımlı ibaresini içermemesi halinde yardım sağlık raporu süresinin dolduğu tarih itibarıyla sonlandırılır.
4) Evde bakım yardımı sonlandırılması işlemlerinde Bakanlık bilgi sistemleri üzerinden il müdürlüğü onayı alınarak sonlandırma işlemi yapılır.
5) Evde bakım yardımından yararlanmakta olan engelli bireylerin sağlık raporlarının sahte olduğunun tespiti halinde yardım derhal sonlandırılır ve ödeme yapılmış tutarlar genel hükümlere göre ilgililerden tahsil edilir.
Bildirim yükümlülüğü (Yönetmelik madde 16): 1) Evde bakım yardımından faydalanan engelli birey, bakım veren veya vasi yardımın kesilmesini gerektiren durumları, 1 ay içinde il müdürlüğü veya sosyal hizmet merkezi müdürlüğüne bildirmekle yükümlüdürler.
2) İbraz edilen bilgi, belge, rapor ve beyanların gerçeğe uygun olmadığının tespiti veya bildirim yükümlülüğüne uyulmayarak evde bakım yardımı alınmasına devam edilmesi halinde yapılan yersiz ödemeler, yasal faizi ile birlikte genel hükümlere göre takip ve tahsil edilir.
3) Gerçeğe uygun olmayan belgeleri düzenleyen ve kullananlar hakkında genel hükümlere göre il müdürlüğü tarafından Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusunda bulunulur.
Engelli bireye bakım verecek/aylık bağlanacak kişinin akraba olması şartı: Akraba; Üveyler dahil olmak üzere engelli bireyin eşi, çocukları ile çocuklarının eşleri, ana ve babası ile bunların ana ve babası, torunları ile torunlarının eşleri, torun çocukları, kardeşleri ile kardeşlerinin eşleri, kardeşlerinin çocukları ile kardeş çocuklarının eşleri, kardeş torunları, eşinin ana ve babası, eşinin kardeşleri, eşinin kardeşlerinin eşleri ile çocukları, amcaları ve amcalarının eşleri, amca çocukları ile bunların eşleri, halaları ile halalarının eşleri, hala çocukları ile bunların eşleri, dayıları ve dayılarının eşleri, dayı çocukları ile bunların eşleri, teyzeleri ve teyzelerinin eşleri, teyze çocukları ile bunların eşlerinden her birini ifade eder.
Engelli birey ile bakım veren kişinin aynı hanede oturması hakkında: Bakıma ihtiyacı olan engelli ile akrabanın aynı adreste ikamet etmesi esastır. Ancak, bakıma ihtiyacı olan engelliye bakacak başka kişinin bulunamaması durumunda bakım hizmetleri değerlendirme heyetinin de bakım hizmetinin verilmesinde sorun veya yetersizlik olmayacağına kanaat getirmesi şartıyla, bakım hizmeti her gün rahatlıkla gelinip gidilebilecek yakınlıktaki farklı adresteki akraba tarafından da verilebilir. Bu durumda, bakıma ihtiyacı olan engellinin 24 saat içindeki tüm bakım ihtiyacının giderilmesi ve fiilen en az 8 saat bakıma ihtiyacı olan engelli ile birlikte olunması ve bu durumun bakım raporunda belirtilmesi gereklidir. Son karar sosyal hizmetlerin değerlendirme heyetine aittir.
Bakım verecek hiçbir akrabası olmayanlar hakkında: Engelli birey akrabası olmadığı halde, kurumda bakılmak istemeyebilir ve kendi yaşam alanında yaşamak isteyebilir. Kendisine bakım verecek bir akrabası olmayanlar; kendisine bir vasi atar. Bu durumu, bakım hizmetleri değerlendirme heyetinin uygun görmesi şartıyla, vasi akraba kabul edilerek vasiye aylık bağlanabilir. Vasiliğin herhangi bir kısıtlamaya yol açmayacak şekilde alınması gerekir. Kurum tarafından engelli bireyin vesayet altına alınmasının istenmesi; BM EHS 12. maddeye aykırıdır ve hak ihlalidir. Bu konuda Kamu Denetçiliği Kurumuna yapılan bir başvuru sonrası, akraba olmayan bir komşusunun, vasi kararı olmadan engelli bireye bakıcı olması kabul edilmiştir.
Evde bakım aylığı için ödenen tutar: Ocak ve Temmuz aylarında, memur maaş katsayısı değiştiğinde ödenen tutar değişir. 2023 yılı ikinci 6 ayı için bu tutar; 5.097 TL’dir.
Evde bakım aylığı ile engelli aylığının birlikte alınması: “Evde bakım aylığı alanlara engelli maaşı bağlanmaz” diye bir kural yoktur. Engelli aylığı başvurusunda evde bakım aylığı dâhil tüm gelirler toplanıp kişi sayısına bölünür. Aylık kişi başı gelir asgari ücretin üçte birinden az ise engelli bireye engelli aylığı da bağlanır. Evde bakım aylığı ve engelli aylığı, sosyal yardımlar için yapılan gelir ölçümünde hane geliri kabul edilir.
Belirli dönemlerde çalışan aile üyelerinden fazla mesai ücreti alanların durumu: Ailede bazı dönemlerde fazla mesai nedeniyle aylıklarda artış olması durumunda; fazla mesai ücretinin toplanıp 12 aya bölünmesi ile aylık gelire dâhil edilmesi gerekir. Aksi yönde bir karar çıkarsa, sonuca itiraz edilmesi önerilir.
Evde bakım aylığına istinaden bankadan kredi çekilmesi ve haciz durumu: Evde bakım aylığını gösterilip bankadan kredi alınamaz. Evde bakım aylığı, sosyal yardım olduğundan haczedilemez.
Boşanmış ebeveynler ve eşinden ayrı yaşayanların durumu: Boşanma gerçekleşinceye dek eşler ayrı yaşasa da, eşlerin geliri hane gelirine dâhil edilir.
ÖTV istisnalı araç alımında aylığın kesilip kesilmeme durumu: Evde Bakım Yardımı Yönetmeliği yayımlanmadan önce burada verdiğimiz bilgi şu şekilde idi: “Aylık başvurusunda, araç zaten alınmış durumda ise; bu aracın nasıl değerlendirileceği, gelir hesabında dikkate alınıp alınmayacağı sosyal hizmetlerin kararına bağlıdır. Her türlü taşınır-taşınmaz mal alım ve satımı hakkında sosyal hizmetlere bilgi verilmelidir. Aracın satışında gelir elde edilmesi, yeni araç almak için bir gelirin varlığı (araç bedeli akrabalar tarafından verilse dahi), sosyal hizmetlerce muhtaçlığın olmadığı yönünde değerlendirme yapılmasına neden olabilir. Aracın satışı halinde elde edilen gelir, hane gelirine dâhil edilerek yeniden gelir testi yapılacaktır. Yapılacak hesaplamada; araç alım bedeli ya da satış bedeli 12’ye bölünerek aylık gelire dâhil edilme yoluna gidilebilir. ÖTV istisnalı araç sahibi olmanın ya da aylık bağlandıktan sonra ÖTV istisnalı araç almanın gelirle ilişkisine dair henüz doğrudan bir mevzuat olmadığı, bilinmelidir. Özel açıklama: ÖTV istisnalı araç alımında ve OYAK üyelerinin kesintileri nedeniyle evde bakım aylığının kesilmeyeceğine yönelik Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü görüş yayınlamıştır. Bu durumda olanların, sosyal hizmetlere dilekçe ile başvurmaları ve söz konusu görüşün Genel Müdürlükten talep edilmesini istemelerini öneririz.” Bu açıklama geçerliliğini yitirmiş olup aracın satışından elde edilen gelir, hane geliri hesabında değerlendirilmeye devam edilecektir.
Mayıs 2023’de Evde Bakım Yardımı Yönetmeliği yayımlanmış ve ÖTV istisnalı araçlar Yönetmelikte yer almıştır. Buna göre aracın ÖTV hariç tutarının 120’de biri, haneye aylık gelir olarak sayılacaktır.
Hanede emekli olanların emeklilik ikramiyeleri: Hane içinde emekli olanların aldıkları ikramiye ve tazminatlar, hane geliri hesabında dikkate alınmaktadır.
Evde bakım aylığı alınan engelli bireyin çalışıyor olması; bakım aylığının bağlanmasına ya da devamına tek başına engel değildir. Engelli bireyin alacağı aylık dikkate alınarak yeniden gelir incelemesi yapılır. Bunun yanında engelli bireyin işe gidiş gelişlerinde ve mesai saatleri içinde bakımının, bakım veren kişi tarafından yapılıp yapılmadığı, yetkililerce değerlendirilir. Bu nedenle bir işte çalışan engelliler ile ilgili olarak evde bakım aylığında son karar; sosyal inceleme ekibince hazırlanacak rapora bağlıdır.
Bakım hizmeti veren kişi bakım yükümlülüğünü bir başkasına devredemez. Bakıcı değişikliği gerekiyorsa bunu sosyal hizmet yetkililerine bildirmek zorunluluğu vardır.
Hanede gelir artışı olup bildirilmediğinde, müdürlüğün yapacağı işlem: Gelir ölçütünün aşıldığı 3 ay içinde İl Müdürlüğüne bildirilmesi durumunda, evde bakım ücreti sonlandırılır ve ayrıca geri ödenme istenmez. Gelir değişikliğinin bu tarihten sonra bildirilmesi ya da il müdürlüğünce bu durumun tespit edilmesi halinde yapılan ödemeler durdurulur ve söz konusu değişikliğin meydana geldiği tarihten itibaren, yasal faizi ile birlikte, bakım hizmetini veren kişiden tahsil edilir. Geri ödemeler yapılırken hane içi gelirde kişi başına asgari ücretin üçte birinden az gelir olursa yeniden başvuru hakkı doğar. Yeni başvurunun yapılması geri ödemeleri durdurmaz.
Özel açıklamalar
Geliri aştığı için ya da başka bir sebeple aylığı kesilmiş olanlar ne yapmalıdır?
Aylığın neden kesildiğine dair gerekçe, mutlaka yazılı olarak alınmalıdır. Eğer kesilme sebebinin haksız bir durum olduğu düşünülüyorsa, sonuca itiraz edebilir, itiraz olumsuz sonuçlanırsa istenirse bu konuda dava açılabilir. Dava sürecindeki tüm mahkeme masraflarının dava açana ait olacağı, dava kaybedildiğinde de karşı tarafın avukatlık ücreti dâhil tüm masrafların davacıya ait olacağı unutulmamalıdır.
Aylığın kesilme sebebi gerçeğe uygun olmayan belge ve sağlık kurulu raporu kullanımı değil ise 27 Ocak 2017 tarihinden önce ödenmiş Aylıklar faiziyle birlikte af olunmuştur (27 Ocak 2017, 6770 sayılı Kanun, 6. Madde). Aynı şekilde 2022 yılında da, yayımlanan torba kanun ile (7420 sayılı, Kabul Tarihi: 3/11/2022) geçmiş borçlar affedilmiştir.
Af çıktığı tarihten itibaren yersiz ödenmiş aylıklar faiziyle birlikte geri alınacaktır. Ödemenin taksitle yapılabilmesi için sosyal hizmetler il müdürlüğü/sosyal hizmet merkezi ile görüşülmelidir.
Hane geliri ölçümüne kimler dâhil edilir?
Üveyler de dâhil olmak üzere engelli kişinin kendisi ve kendisi ile birlikte aynı evde yaşayan eşi, çocukları ile ana ve babası,
toplam gelire dâhil edilir.
Önemli hususlar
ENGELLİ AYLIKLARI
Engelli aylıkları, 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun kapsamında bağlanır. 2022 sayılı Kanunun uygulanmasında;
a) Engel durumuna göre toplam engel oranı % 40 ile % 69 arasında olanlar “engelli”,
b) Engel durumuna göre toplam engel oranı % 70 ve üzeri oranda olanlar ise “başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede engelli” olarak kabul edilir.
2022 sayılı Kanuna göre ihtiyacı olan kişi; hane içi gelirinin hane içindeki kişi sayısına bölünmesi sonucu kişi başına düşen geliri asgari ücretin üçte birinden az olan kişidir.
2023 yılı için kişi başına düşecek gelir tutarı; 3.800 TL’den az olmalıdır. Bu tutar, asgari ücret belirlendiğinde artar.
2022 Aylığı Tutarları-2023 yılı ikinci yarısı için yılı için;
a. Engel Oranı %70 ve Üzeri Olanlar İçin: 1 aylık tutar: 2.811TL
b. Engel Oranı %40-%69 Arası Olanlar ve Engelli Yakını (18 yaş altı) Olanlar İçin: 1.874TL
Bu tutarlar 01.01.2024 tarihinde memur aylık katsayısı artışı ile güncellenebilir.
2022 Aylığı Ödeme Günleri
Doğum tarihinin son rakamı 0 ila 5 olan kişilere her ayın 5 inci günü.
Doğum tarihinin son rakamı 1 ila 6 olan kişilere her ayın 6 ıncı günü.
Doğum tarihinin son rakamı 2 ila 7 olan kişilere her ayın 7 inci günü.
Doğum tarihinin son rakamı 3 ila 8 olan kişilere her ayın 8 inci günü.
Doğum tarihinin son rakamı 4 ila 9 olan kişilere her ayın 9 uncu günü.
2022 sayılı Kanun kapsamında bağlanan aylıklar, düzenli sosyal yardım sayıldığından engelli aylığı alanların elektrik faturalarında indirimden yararlanma hakları da olur.
ALO 144 Sosyal Yardımlar: Sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıfları tarafından yürütülen şartlı eğitim/sağlık yardımları, kömür yardımı, gıda yardımı, engelli aylığı, eşi vefat eden kadınlara yapılan yardımlar, tüp bebek yardımı, barınma yardımı vb. yardımlar ile proje destekleri hakkında yapılan her türlü talep, öneri ve şikayetler alınmakta, veri tabanı incelenerek arayan kişiye başvurusunun durumu hakkında bilgi verilmekte, ilgili il/ilçe sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfına yönlendirme yapılmaktadır. Alo 144 Sosyal Yardım Hattı mesai saatleri arasında hizmet vermektedir. Yurt içinden yapılan aramalar ücretsizdir. Kürtçe ve Arapça ve işaret dili tercümanı hizmeti bulunur. Telefon görüşmesi yapamayan işitme ve konuşma engelli bireylerle 0 549 4412144 nolu hat üzerinden görüntülü görüşme yapılabilmekte ya da bireyler 144 numarasına mesaj yazarak iletişime geçebilirler. Bilgi için bakınız: http://www.alo144.gov.tr/.
Ayrıca e-Devlet hizmetleri arasında “Sosyal yardımlar sorgulama” hizmeti de bulunmaktadır.
Önemli: Engelli aylığı için e-Devlet üzerinden başvuru yapılabilir.
2022 sayılı Yasa kapsamında bağlanan aylıklar aşağıdadır
1-On Sekiz Yaş Üstü Engelli Aylığı ( %70 ve üzerinde engelli olanlar için) Bağlanma Şartları:
a) Başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek şekilde engelli olduklarını ilgili mevzuatı çerçevesinde alınacak sağlık kurulu raporu ile kanıtlamış olmak.
b) 65 yaşını doldurmamış olmak üzere 18 yaşını doldurmuş Türk vatandaşı olmak.
c) Sosyal güvenlik kuruluşlarının herhangi birisinden her ne nam altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlanmamak.
d) Uzun vadeli sigorta kolları açısından zorunlu olarak sigortalı olunması gereken bir işte çalışmamak.
e) Nafaka bağlanmış ya da nafaka bağlanması mümkün olmamak.
f) Her türlü gelirler toplamı esas alınmak suretiyle, hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı asgari ücretin aylık net tutarının 1/3’ünden az olduğu ya da aynı tutardan fazla gelir sağlamasının mümkün olmadığı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları (SYDV) tarafından tespit olunarak ihtiyacı olduğuna karar verilmiş olmak.
Başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek şekilde en az % 70 oranında engelli olanlara on sekiz yaş üstü engelli aylığı ihtiyaç hâli devam ettiği müddetçe (4.860) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımından bulunacak tutarda ödenir.
2- On Sekiz Yaş Üstü Engelli Aylığı (% 40 ile % 69 arasında engelli olanlar için) Bağlanma Şartları:
a) İlgili mevzuatı çerçevesinde alınacak sağlık kurulu raporu ile engelli olduklarını kanıtlamış olmak.
b) 65 yaşını doldurmamış olmak üzere 18 yaşını doldurmuş Türk vatandaşı olmak.
c) Talebine rağmen Türkiye İş Kurumu tarafından işe yerleştirilememiş olmak.
d) Sosyal güvenlik kuruluşlarının herhangi birinden her ne nam altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlanmıyor olmak.
e) Uzun vadeli sigorta kolları açısından zorunlu olarak sigortalı olunması gereken bir işte çalışmıyor olmak.
f) Nafaka bağlanmış ya da nafaka bağlanması mümkün olmamak.
g) Her türlü gelirler toplamı esas alınmak suretiyle, hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı asgari ücretin aylık net tutarının 1/3’ünden az olduğu ya da aynı tutardan fazla gelir sağlamasının mümkün olmadığı Vakıf tarafından tespit olunarak ihtiyacı olduğuna karar verilmiş olmak.
Bu şartları taşıyan %40-69 arasında engelli olanlara Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından ihtiyacı olduğuna karar verilenlere ihtiyaçlık hâli devam ettiği müddetçe (3.240) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımından bulunacak tutarda, aylık bağlanır.
18 yaş üstü engelli aylığı alanlar Genel Sağlık Sigortalısı sayılırlar ve primleri SGK tarafından ödenir.
3-On sekiz yaş altı engelli yakını aylığı
a)18 yaşını doldurmamış Türk vatandaşı olmak.
b) Nafaka bağlanmış veya nafaka bağlanması mümkün olmamak.
c) Sosyal güvenlik kuruluşlarının herhangi birinden her ne nam altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlanmamak.
d) Uzun vadeli sigorta kolları açısından zorunlu olarak sigortalı olunması gereken bir işte çalışan durumunda kendisine bakmakla yükümlü bir yakını bulunmamak.
e) İlgili mevzuatı çerçevesinde yetkili hastanelerden alınacak sağlık kurulu raporu ile toplam olarak en az % 40 oranında engelli oldukları kanıtlanmış olmak. ÇÖZGER raporu olanlar için “ÖGV” (özel gereksinimi var) ibareli 1’inci kategori hariç diğer kategoriler bu kapsamdadır.
f) Engelli yakınlarının bakımını fiilen yürüten kişinin Türk vatandaşı olması.
g) Her türlü gelirler toplamı esas alınmak suretiyle hane içinde kişi başına düşen ortalama aylık gelir tutarı asgari ücretin aylık net tutarının 1/3’ünden daha az olduğu ya da aynı tutardan fazla gelir sağlamasının mümkün olmadığı Vakıf tarafından tespit olunarak ihtiyacı olduğuna karar verilmiş olmak.
h) Kendisine Aylık bağlanacak olan engelli yakınının engelli birey ile aynı hanede oturuyor olması şarttır.
g) Kendisine Aylık bağlanacak engelli yakınının % 70 ve üzerinde engelli olması halinde engelli yakını aylığı bağlanmaz.
Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından muhtaç olduğuna karar verilenlere muhtaçlık hâli devam ettiği müddetçe ve bakım ilişkisini fiilen gerçekleştirmeleri kaydıyla, (3.240) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımından bulunacak tutarda aylık bağlanır.
18 yaş altı engelliler Genel Sağlık Sigortalısı sayılırlar. Çocuk adına engelli yakını aylığı alan kişi de aylık aldığı sürece genel sağlık sigortalısı sayılır.
Önemli Hususlar
1) Hane içi gelir ölçümünde şehir dışında öğrenim gören çocuklar dâhil olmak üzere, aralarında akrabalık bağı bulunsun ya da bulunmasın adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre aynı konut ya da aynı konut bölümüne kaydedilmiş kişi veya kişilerden sosyal inceleme raporu ile birlikte yaşadığı tespit olunanların gelirleri hane gelirine dâhil edilir.
2) Nafaka yükümlüsü; altsoy akrabalar, üstsoy akrabalar ve refah durumlarına göre kardeşlerini ifade eder. Nafaka bağlanması muhtemel olanlara Aylık bağlanmaz.
3) Başvuru nereye yapılır: Kanun uyarınca bağlanacak aylıklara ilişkin başvurular, kişilerin adrese dayalı nüfus kayıt sisteminde kayıtlı ikametgâhının bulunduğu Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfına yapılır. Ayrıca e-Devlet üzerinden de başvuru yapılır.
4) Başvuruyu kimler yapabilir: Başvuruların şahsen ve yazılı olması esas olmakla birlikte başvuru işleminin kanunî temsilciler tarafından yapılması hâlinde mahkemeden alınmış karar örneği, vekil tarafından başvuru yapılması hâlinde vekâletname örneği başvuru formuna eklenir.
18 yaşından küçük engelli yakınlarına aylık bağlanabilmesi için kanuni velisi olan anne ya da baba başvuruda bulunabilir. Boşanma durumunda velayetin verildiği kişi tarafından mahkemeden alınmış olan velayet belgesi ile başvuruda bulunulabilir
5) Başvuruda gerekli belgeler ve işlemler: Engelli aylıkları ve 18 yaş altı engelli yakını aylığı başvurularında aşağıdaki belgeler istenir.
a) Engelli sağlık kurulu raporunun aslı ya da noter/hastane başhekimliği tarafından onaylı sureti veya Sağlık Bakanlığı veri tabanından elektronik olarak paylaşılan rapor bilgileri kabul edilir. Bununla birlikte engelli sağlık kurulu raporu suretlerine Vakıf Müdürlerince, aslının ibraz edilmesi kaydıyla “aslı gibidir” onayı verilir.
b)18 yaş altı engelli yakını aylığı başvurularında; engelli sağlık kurulu raporunun yanında, kanuni velisinin olmadığı durumlarda atanmış vasilere ilişkin mahkemece verilmiş vesayet kararının aslı ya da noter tarafından onaylı sureti istenir. Bununla birlikte vesayet kararı suretlerine Vakıf Müdürlerince, aslının ibraz edilmesi kaydıyla “aslı gibidir” onayı verilir.
c) Başvuruda bulunan kişilere mutlaka Başvuru Alındı Belgesi verilir.
d) Başvuruda bulunan kişilerden gelir durumlarının tespiti için belge istenmemesi esastır.
e) Engelli olarak başvuruda bulunan ancak engelli raporu olmayan vatandaşlara ücretsiz engelli sağlık kurulu raporu uygulamasından faydalanabilmeleri için Vakıf Müdürü tarafından imzalanan sevk kâğıdı verilir.
f) On sekiz yaşını dolduran % 70’in altında engelli olup başvuruda bulunanların Türkiye İş Kurumuna başvuruları sistem aracılığıyla yapılır.
g) Başvuruda bulunanlara ait sosyal inceleme; başvuru formunda beyan edilen bilgiler ile merkezi veri tabanlarından yapılan sorgulamalar doğrultusunda elde edilen bilgilerin doğrulanması ve hanenin genel durumunun mahallinde tespit edilmesi amacıyla, Vakıf personeli tarafından başvuruda bulunanın ikametgâhına ve çevresine gidilmek ve hane ziyaret bilgi formu doldurulmak suretiyle gerçekleştirilir.
Aylık almaya hak kazanan kişilerin sosyal incelemeleri her yıl yenilenir.
6. Yaşlıların durumu: Yaşlı aylığı bağlananlardan %70 ve üzeri oranda engelli olduklarını engelliler için sağlık kurulu raporu ile kanıtlayanların aylıkları başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede engelli aylığına dönüştürülür. Ancak %40 ila %69 arası oranda engelliler için sağlık kurulu raporuna sahip 65 yaşını doldurmuş vatandaşlara sadece yaşlı aylığı bağlanır.
7) Vasisi olanlar: Kişinin vasisi olması kişiye ayrıca aylık bağlanmasına engel teşkil etmez.
8) Başvuru tamamlanması süresi: Engelli aylıklarına ilişkin tüm iş ve işlemler, başvuru tarihinden itibaren en geç bir ay içinde tamamlanır.
9) Aylık ne zaman bağlanır?: Aylık bağlanan kişilerin aylığa hak kazandıkları tarih, başvuru tarihini takip eden aybaşıdır.
10) Aylıklar aylık dönemler halinde peşin olarak ödenir. Bu ödemeler; hak sahiplerinin kendilerine veya durumlarına göre vekillerine, vasilerine, kayyumlarına veya velilerine yapılır.
11) Peşin verilen gelir ve aylıklar durum değişikliği veya ölüm halinde geri alınmaz. Ancak, aylık bağlama ile ilgili geçim şartının kalkması halinde, aylıklar bu şartın kalktığı tarihi takip eden dönem başından itibaren kesilir.
12) İşsizlik aylığı alanlar engelli aylığı alamazlar.
13) Evde bakım aylığı alanlar: Evde bakım aylığı alanların engelli aylığı alamayacaklarına dair kesin bir kural yoktur. Evde bakım aylığı alıp bakım aylığı da gelire dâhil edildiğinde kişi başı gelir asgari ücretin üçte birinden az ise bu kişi engelli aylığı da alabilir.
Engelli Aylıkları Aşağıda Belirtilen Hallerde Geçici Olarak Durdurulur:
a) Aylık almakta iken ikametgâhını başka Vakfın görev alanına girecek şekilde değiştirenlerin aylıkları geçici olarak durdurulur. Kişilerin bir yıl içinde yeni ikametgâhlarındaki ilgili Vakfa başvurmaları gerekmekte olup ihtiyaçlık durumlarının devam ettiğinin Mütevelli Heyeti tarafından tespiti halinde aylıkları durdurulduğu tarihten itibaren yeniden başlatılarak hak ettiği aylıklar takip eden ilk ödeme döneminde ödenir.
b) Süreli raporu bulunanlar için, raporun Sağlık Bakanlığı veri tabanından temin edilemediği durumlarda, rapor süresi dolmasına rağmen yeni raporunu Vakfa teslim etmeyenlerin aylıkları geçici olarak durdurulur. Rapor süresinin dolum tarihinden itibaren bir yıl içinde yeni rapor getirilmesi halinde geçici olarak durdurulmuş olan aylıklar, durdurulduğu tarihten itibaren yeniden başlatılarak takip eden ilk ödeme döneminde ödenir.
Engelli Aylıkları Aşağıda Belirtilen Hallerde Kesilir:
a) Ölüm: Ödeme dönemleri öncesi sistem aracılığıyla yapılan merkezi sorgulamalar neticesinde öldüğü tespit edilenlerin aylıkları sistem tarafından feshedilir. Ancak kişinin ölmeden önce hak etmiş olduğu aylıklar, varisleri tarafından noterden ya da mahkemeden alınmış veraset ilamı (mirasçılık belgesi) ve Veraset İntikal Vergisinden muaf olunduğuna ya da ödendiğine dair belge ile talep edilmesi halinde “Varis Eklenmesine” şeklinde Mütevelli Heyet Kararı alınarak izleyen ilk ödeme döneminde ödenir.
b) Feragat (Aylık almaktan vazgeçmek).
c) 18 yaş altı engelli yakını aylığı alanlar için engellinin 18 yaşını doldurması.
ç) 18 yaş altı engelli yakını aylığı alanlar için bakıcı ile bakılanın aynı hanede ikamet etmediğinin veya aynı hanede ikamet etse dahi fiili bakımın gerçekleşmediğinin ya da aylığın engelli için kullanılmadığının tespit edilmesi.
d) Türk vatandaşlığından çıkarılma ya da Türk vatandaşlığı muhafaza edilmeksizin yabancı memleket uyruğuna girilmesi.
e) Engelli bireyin sigorta kollarından her hangi birinden işe girmesi.
f) Kamu veya özel kurum ve kuruluşlarda iaşe ve ibateleri dâhil olmak üzere sürekli bakımlarının yapılması.
g) Malları ve gelirleri devredilerek bir sözleşmeyle gerçek veya tüzel kişilerce kendilerine bakılıyor olunması.
h) Nafaka alabilecek olması ya da ihtiyaçlık sınırına eşit veya üzerinde hane içinde kişi başına düşen gelir elde edebilecek olması ya da başka sebeplerle ihtiyacı olma halinin ortadan kalktığının tespit edilmesi.
ı) Aylığın 10 ay boyunca aralıksız olarak alınmaması.
I) Bu tespitlerden birinin yapıldığı tarihi takip eden ilk ödeme döneminin başından itibaren kesilir.
Aylığı kesilenlerin yeniden aylık talebinde bulunmaları halinde başvurular yeni başvuru olarak değerlendirilir. Engelli sağlık kurulu raporu geçerlilik süresi “sürekli” olanların kesilme tarihinden itibaren beş yıl içerisinde aylık talebinde bulunmaları halinde rapor istenilmez.
Aylığın 10 Ay Boyunca Aralıksız Alınmaması Hakkında Açıklama:
Ödeme dönemleri öncesi sistem aracılığıyla yapılan merkezi sorgulamalar neticesinde aylığı bir yıl boyunca aralıksız olarak almadığı tespit edilenlerin aylıkları sistem tarafından aylığın alınmadığı ilk dönem başından itibaren feshedilir. Bu maddede esas olan aylığın aralıksız olarak 10 ay boyunca alınmamasıdır. Aylıkların düzensiz bir şekilde alınmış olması, 4 dönem aralıksız alınmama şartını sağlamadığından, aylığın feshedilmesine neden olmayacaktır. Vatandaşlar tarafından zamanında çekilmediği/çekilemediği için kuruma iade edilen aylıklar, kişinin talep etmesi halinde Vakıf görevlisi tarafından “iade ekleme” menüsü kullanılarak takip eden ilk ödeme döneminde ödenir. Yapılan bu ödemelerde Mütevelli Heyet Kararı gerekmemekte, bu işlem Mütevelli Heyet Toplantısı gündemine bilgi olarak sunulmaktadır.
Engel Oranlarındaki Değişiklikler ve Yaşlı Aylığı Alanların Durumu
1) Yaşlı aylığı bağlananlardan %70 ve üzeri oranda engelli olduklarını engelliler için sağlık kurulu raporu ile kanıtlayanların aylıkları hane içinde kişi başına düşen gelir şartını sağlaması halinde başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede engelli aylığına dönüştürülür. 65 yaşını doldurmuş ve %70 ve üzeri engelli sağlık kurulu raporuna sahip kişiler başkasının yardımı olmaksızın hayatını devam ettiremeyecek derecede engelli aylığına başvurabilir. Ancak %40 ila %69 arası oranda engelliler için sağlık kurulu raporuna sahip 65 yaşını doldurmuş vatandaşlara sadece yaşlı aylığı bağlanır.
2) 65 yaşın doldurulmasından önce engelli aylığı bağlanmış olanların aylıkları aynı şekilde ödenmeye devam olunur. 65 yaşın doldurulmasından önce %40-69 arası engelli aylığı bağlanmış olanlar, aylıkları herhangi bir sebeple durdurulmuş veya kesilmiş ise, 65 yaşını doldurmuş olsa dahi, tekrar %40-69 arası engelliler için sağlık kurulu raporu ile aylık başvurusunda bulunabilirler.
3-Toplam engel oranı, engelli aylığı tutarında artış yapılmasını gerektirecek şekilde artanların aylıkları, engelli sağlık kurulu raporunun Vakıf kayıtlarına geçtiği tarihi takip eden dönem başından itibaren artırılır.
4-Toplam engel oranı, 2022 sayılı Kanuna göre aylık bağlanması gereken oranın altına düşenlerin aylıkları engelli sağlık kurulu raporunun düzenlenme tarihini takip eden dönem başından itibaren kesilir. Raporun, Sağlık Bakanlığı veri tabanından temin edilemediği durumlarda, rapor tarihinden itibaren üç ay içinde yeni raporunu Vakfa teslim etmeyenlerin aldıkları yersiz ödemeler için ödeme tarihinden tahsil tarihine kadar geçen süre için kanuni faizi ile birlikte Bakanlık tarafından borç tahakkuk ettirilir ve takibi sağlanır.
5-Toplam engel oranı, aylık türünü değiştirecek şekilde azalanların aylıkları, engelli sağlık kurulu raporunun düzenlenme tarihini takip eden dönem başından itibaren azaltılır. Raporun, Sağlık Bakanlığı veri tabanından temin edilemediği durumlarda, rapor tarihinden itibaren üç ay içinde yeni raporunu Vakfa teslim etmeyenlerin aldıkları yersiz ödemeler daha sonra ödenecek aylıklardan 1/4 oranında mahsuben tahsil edilir. Borçların mahsup yoluyla tahsil imkânının kalmaması halinde Bakanlık tarafından takibi sağlanır.
Hangi Durumların Yaşanması Halinde Bildirim Yükümlülüğü Vardır?
1- Aylık almakta olanlar veya aylık sahiplerinin eş, anne, baba, vasi, kayyum, veli veya vekilleri, aylıkların kesilmesini gerektiren durumları üç ay içinde Vakfa bildirmekle yükümlüdürler.
2- Bu yükümlülüğe uymayarak yersiz aylık tahsilinde bulunanlara ödenmiş olan aylıklar için ödeme tarihinden tahsil tarihine kadar geçen süre için kanuni faizi ile birlikte Bakanlık tarafından borç tahakkuk ettirilerek, takip ve tahsili sağlanır. Süresi içinde bildirim yükümlülüğüne uyulmuş olmakla veya aylık hakkından feragat talebinde bulunulmakla birlikte, süresinde aylık kesme işlemi yapılmayarak aylıkların ödenmeye devam olunması durumunda geri tahsil olunacak aylık tutarları için kanuni faiz veya Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) aylık değişim oranlarına göre ayrıca bir fark alınmaz.
Fazla veya Yersiz Ödenmiş Aylıkların Geri Alınması
1- Aylığının kesilmesi gereken ödeme dönemi başından itibaren her ne suretle olursa olsun, fazla veya yersiz ödenen aylıklar ile borcun faizi, borcun tahsilinden önce aynı kişiye tekrar aylık bağlanmış olması durumunda aylıklarından kesilir.
2- Borçların mahsup yoluyla tahsil imkânının kalmaması halinde Bakanlık tarafından takip ve tahsili sağlanır.
3- Aylığın kesilmesi gereken durumların üç aylık bildirim süresi tamamlanmadan Vakıf tarafından ya da Sistem tarafından tespiti halinde geri tahsil olunacak aylık tutarları için kanuni faiz veya Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) aylık değişim oranlarına göre ayrıca bir fark alınmaz.
4-Gerçeğe uygun olmayan belgeleri düzenleyen ve kullananlar hakkında genel hükümlere göre ceza kovuşturması yapılması için Bakanlık tarafından Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulur. Bu belgeleri düzenleyenlerin kamu görevlisi olması durumunda, haklarında ayrıca idari soruşturma açılır.
Aylıkların Haczedilemeyeceği: 2022 sayılı Kanun uyarınca bağlanan aylıklar kişinin rızası olsa bile haczedilemez, başkasına devir ve temlik edilemez.
Yetim Aylığı Alan Engellilerin Aylık Farkı Ödemeleri
SGK’dan yetim olarak aylığı alıp aynı zamanda engelli aylığı alanların; yetim aylığı engelli aylığından düşük ise; aradaki fark ilgili sosyal güvenlik kurumu tarafından ödenir. Bu kişiler SGK’ya başvurmalıdır.
İnceleme sonucunda muhtaç olmadığına karar verilenlere aylık bağlanmaz.
Engelli aylıklar için muhtaçlık hesabında hangi gelirler hesaba katılır?
İnceleme sonucunda muhtaç olmadığına karar verilenlere aylık bağlanmaz.
Hanenin gelir durumunda; şehir dışında öğrenim gören çocuklar dâhil olmak üzere, aralarında akrabalık bağı bulunsun ya da bulunmasın adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre aynı konut ya da aynı konut bölümüne kaydedilmiş kişi veya kişilerden sosyal inceleme raporu ile birlikte yaşadığı tespit olunanların gelir, servet ve harcamalar esas alınır. Gelir değerlendirmesinde; taşınır ve taşınmazların tespit edilen rayiç bedellerine ilişkin değerlendirmeyi Mütevelli Heyeti yapar.
Muhtaçlık hesabında dikkate alınacak gelir, servet ve harcamalar şunlardır:
1) Tespit veya beyan edilen aylık net aylık, ücret, nafaka, yevmiye ve her ne ad altında olursa olsun elde edilen diğer gelirlerin yıllık tutarının aylık ortalaması,
2) Hanenin ikamet ettiği konut haricinde diğer konutları için takdir edilen veya beyan edilen rayiç bedelinin 240'ta biri ve takdir edilen veya beyan edilen aylık kira getirisinin toplamı,
3) İkamet edilen konut haricindeki konut için kira geliri elde edilmiyorsa veya kira geliri beyan edilmiyorsa konutun rayiç bedelinin 120'de biri,
4) Dükkânlar için takdir edilen veya beyan edilen rayiç bedelin 240'ta biri ve takdir edilen veya beyan edilen aylık kira getirisinin toplamı,
5) Dükkân için kira geliri elde edilmiyorsa veya kira geliri beyan edilmiyorsa dükkânın takdir edilen veya beyan edilen rayiç bedelinin 120'de biri,
6) Hanenin depo, arsa, arazi, tarla ve benzeri için rayiç bedelin 240'ta biri ve takdir edilen veya beyan edilen zirai/ticari/kira ve benzeri getirilerinin toplamı,
7) Hanenin binek aracı için (ÖTV istisnalı araç dışındakiler) aracın kasko veya rayiç bedelinin 120'de biri,
8) Hanenin ticari/zirai amaçlı aracı için aracın kasko bedelinin 120'de biri, kasko bedelinin belirlenememesi halinde ise rayiç bedelinin 120'de biri ile bu araçların takdir edilen veya beyan edilen aylık zirai, ticari, kira ve benzeri getirilerinin toplamı,
9) Hanenin büyük ve küçükbaş hayvanları için il/ilçe gıda tarım ve hayvancılık müdürlüklerinden temin edilen yıllık getiri miktar mm aylık tutarı,
10) Hanenin tespit veya beyan edilen banka mevduatı gibi menkul serveti için faiz oranına göre hesaplanacak aylık getirisinin iki katı tutarı,
11) 2022 sayılı Kanun gereğince bağlanan aylıklar yani hanedeki engelli ve yaşlılık aylıkları hesaba katılmaz. Ancak evde bakım ödemeleri dâhil, sürekli ve düzenli olarak alman şartlı eğitim yardımı, şartlı sağlık yardımı, eşi vefat etmiş kadınlara yönelik yardım, burs, harçlık gibi nakdi olarak verilmekte olan sosyal yardımların aylık ortalaması,
12) Yıllık tarımsal destek geliri tutamım aylık ortalaması,
13) Aynı hanede ikamet etmemesine rağmen nafaka yükümlüleri tarafından sağlanan destek tutarı,
14) Uzun vadeli sigorta kolları açısından zorunlu olarak sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışanların gelirleri (haneye giren tüm aylıklar),
15) Diğer gelirlerin toplamının aylık ortalaması,
dâhil edilerek yapılan hesaplama ile belirlenir.
b) Hanenin harcama durumu;
Hanenin harcama durumu; emsal kira bedeli hariç gıda, giyim, ısınma, eğitim, sağlık, ulaşım, eğlence ve benzerlerine yapılan yıllık ödemelerin aylık ortalaması dâhil edilerek yapılan hesaplama ile belirlenir. Buradan; oturulan evin kira kontratında yazılı olan değil, evin bulunduğu çevreye göre, sosyal inceleme ekibince tespiti yapılan emsal kira bedelinin anlaşılması gerekir. Yani hane gelirinden düşülecek tek gider; emsal kira bedelidir. Hanede kredi borcu ödemeleri, haciz ödemeleri gibi giderler dikkate alınmaz ve gelirden düşürülmez.
Harcamalar, hanenin gelir seviyesinin bir göstergesi olarak dikkate alınır. Emsal kira bedeli hesaplanacak gelir tutarından çıkarılır. Ancak diğer giderler hiçbir şekilde çıkarılamaz
Hanenin tespit/beyan edilen harcamalarının hane gelirinin toplamına göre tespit edilen gelir tutarından fazla olması durumunda harcama ve gelir arasındaki fark gelire eklenir.
Hane gelirinin toplamı beyan/tespit edilen harcama düzeyinin üzerinde olması durumunda harcamalar gelire eklenmez.
Engellilerin aldıkları ÖTV istisnalı araçları için değerlendirme nasıl yapılır?
Vergi indirimlerinden faydalanılarak alınan ve engelli adına kayıtlı olan araçlar için aracın değerinin engelli aylığı bağlanıp bağlanmayacağına nasıl etki edeceğine Mütevelli Heyeti karar verecektir.
Ayrıca Alo 144 ü arayarak başvuru hakkında, başvurunuzun takibi ve aylığınız ile ilgili sorunlar hakkında bilgi alabilirsiniz. Ayrıca e-Devlet üzerinden sosyal yardımlar başvurusu ve takibi yapabilirsiniz.
VAKIF AYLIĞI- MUHTAÇ AYLIĞI
% 40 ve üzeri engelli olan muhtaçlara; sosyal güvencesi olmaması, herhangi bir gelir veya aylığı bulunmaması, mahkeme kararı veya kanunla bakım altına alınmamış olması, gelir getirici taşınır ve taşınmaz malı mevcut olmaması veya olup da bunlardan elde edeceği aylık ortalama gelirinin Yönetmelikle belirlenen muhtaç aylığı miktarını geçmemesi halinde muhtaç aylığı bağlanabilir.
18 yaşından küçük özel gereksinimli çocuklara, kendilerine bakmakla yükümlü anne ve babalarının bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen şartları taşıdığı takdirde aylık bağlanır. 18 yaşından büyük ve en az %70 ve üzeri oranda engelli muhtaçların aileleri ile birlikte ikamet etmeleri durumunda da ailelerinin bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen şartları taşıması halinde aylık bağlanır.
Aynı aileden sadece bir kişiye aylık bağlanabilir. Aylık alanlar banka hesaplarından aylıkları çektiklerini gösteren hesap ekstrelerini her yıl Kasım ayında Bölge Müdürlüğü’ne ulaştırırlar. Aylıkların aralıksız üç ay çekilmediği görülenlerin aylıkları kesilebilir.
2023 yılı için muhtaç engellilere aylık 3191 TL ödenmektedir. Gelir durumu tespitinde hanedeki taşınır-taşınmaz mallar dikkate alınır. Örneğin; engelli bireyin adına alınmış araçların, kasko veya raiç değerinin, vakıf aylığının 170 katını geçmesi halinde, aylık bağlanmaz bağlanmış ise kesilir. https://www.vgm.gov.tr/faaliyetler/hayir-hizmetleri/muhtac-ayligi
Vakıflar Genel Müdürlüğü, yıllık belirli sayıda engelli kişiye aylık bağlamaktadır. Bu işlemlerde engel oranlarının yüksek olması göz önünde bulundurulabilir.
Başvuru: Muhtaç aylığı başvuru formu ve engelli sağlık kurul raporu ile başvuru yapılır. Başvuru; Vakıflar Bölge Müdürlüklerine doğrudan ya da posta yoluyla yapıldığı gibi internet sitesinden de (https://www.vgm.gov.tr/ana-sayfa) yapılabilir. Her başvurana aylık bağlanacak diye bir şart yoktur. Vakıflar, belirli sayıda kişiye aylık bağladığından engel oranı yüksek olanlara öncelik verebilir.
Diğer sosyal/mali yardımlar
ELEKTRİK FATURASINDA DESTEK YARDIMI
İhtiyaç Sahibi Hanelere Elektrik Tüketim Desteği Verilmesi Hakkında Karar kapsamında; engelli aylığı gibi düzenli sosyal yardım alan Türk Vatandaşlarının elektrik faturalarının aylık 150 kilovatsaat karşılığı kadar tutarı Devlet tarafından ödenmektedir. Evde bakım maaşı alanlar için destek söz konusu değildir.
Başvurular; sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarına (SYDV) yapılır. Elektrik tüketim desteği ödemesi, diğer sosyal yardımlar ve aylıklar için yapılacak muhtaçlık hesaplaması ile genel sağlık sigortası gelir tespitinde gelir olarak dikkate alınmaz.
İhtiyaç Sahibi Hanelere Elektrik Tüketim Desteği Verilmesi Hakkında Karar için bakınız: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/02/20190228-11.pdf
KRONİK HASTALARA YÖNELİK ELEKTRİK DESTEĞİ PROGRAMI
Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu kapsamında, kronik hastalığı nedeniyle cihaza bağımlı olan hastaların cihazın elektrik tüketim düzeyine göre aylık 200 TL’ye kadarki elektrik fatura desteğini, kesintisiz güç kaynağı desteğini ve yardımın başladığı ilk ay tek sefer olmak üzere cihaza bağlanma tarihinden sonraki birikmiş elektrik borçlarının ödenmesini içeren destektir.
Ayrıntılı bilgi için bakınız: https://www.aile.gov.tr/sss/sosyal-yardimlar-genel-mudurlugu/kronik-hastalara-yonelik-elektrik-destegi-programi
Bu program, evde bakım aylığı alanlar ve SYDV tarafından muhtaç kabul edilmeyenler hariç, vakıf mütevelli heyeti kararı ile kronik hastalığı nedeniyle cihaza bağımlı olan hastaların bulunduğu hanelerin elektrik fatura bedeli ve kesintisiz güç kaynağına yönelik ihtiyaçlarının karşılanmasını amaçlamaktadır.
TÜBERKÜLOZ VE SSPE HASTALARINA MALİ DESTEK
Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu kapsamında; tüberküloz (verem) ve kızamık virüsü enfeksiyonunun neden olduğu Subakut Sklerozan Panensefalit (SSPE) hastalığı nedeniyle psiko-sosyal ve mali kayıp yaşayan hastalar için geliştirilmiş merkezi düzenli nakdi yardım programıdır.
Başvuru: SYDV’ye yapılır. Hastalığın yetkili hastaneden alınacak raporla belgelenmesi, hastanın Türk Vatandaşı olması, hane içinde kişi başına düşen aylık gelirin asgari ücretin aylık net tutarının 2/3 ünün altında olması ve diğer şartları sağlaması halinde, “bir aylık evde bakım aylığı” tutarı kadar ödeme yapılır.
Ayrıntılı bilgi için bakınız: https://www.aile.gov.tr/sss/sosyal-yardimlar-genel-mudurlugu/tuberkuloz-ve-sspe-hastalarina-yonelik-yardim/
Doğalgaz fatura desteği
Engelli aylığı alanlara, belirlenen aylarda doğalgaz faturalarına destek verilmesi söz konusu olabilir. Bu konuda ALO 144’den ve/veya belediyelerden bilgi alınız.
Engelsizkariyer.com için hazırlayan: Sosyal Hizmet Uzmanı Ayşe Sarı | SAHİMSEN Engelliler Komisyon Başkanı
Engelsizkariyer.com’u kaynak göstermeden kopyalanması yasaktır. Copyright © 2023 Tüm Hakları Saklıdır.
