Erken Emeklilik Hakkı

1 Ekim 2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı tek bir çatı altında toplanmış, bu Kanunların geçerli hükümleri, 5510 sayılı Kanuna geçici maddeler olarak alınmıştır. Dolayısıyla 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden önce işe girmiş olanlar, işe girişte tabi oldukları Kanunlar kapsamında kazanmış oldukları sürelerde emekli olurlar.

Engelli çalışanların emeklilik haklarına yönelik bilgiler

Engelli çalışanın emekli olduğunda alacağı aylık; yaşlılık aylığıdır.

Engelli çalışanlar, yaşa bağlı olmaksızın erken emekli olma hakkına sahiptir.

Emeklilik için çalışılması gerekli sürenin belirlenmesinde önemli olan, sigortalılık başlangıç tarihidir. Ayrıca, emekli olunurken engel oranının ve çalışılan sürenin önemi vardır.

Erken emekli olabilmek için; ön görülen yılın tamamlanmış, aynı zamanda prim gününün dolmuş olması gereklidir. Yani emeklilik süresi 15 yıl olan bir çalışan, 15 yılı dolmuş olmasına rağmen, istenen prim günü tam değilse, prim gününü tamamlamak için çalışmaya devam etmelidir.

Emeklilik sürelerinin hesabında erkek ve kadın çalışanlara ait bir ayrım olmasına rağmen, engelli çalışanlar arasında bu ayrım yoktur. 

Erken emeklilik talebinde bulunmak için kişinin çalışıyor durumda yani adına sigorta primi yatıyor olması zorunludur.

Emeklilik için süresi dolan engelli çalışanın erken emeklilik başvurusunun onay makamı SGK’dır.

Erken emeklilik talebinde çalışanlar, kurumlarına dilekçe ile başvuru yapar. Memur tarafından kuruma verilen dilekçe;  kurum tarafından SGK Kamu Görevlileri Emeklilik Daire Başkanlığına gönderilir. Bağ-Kurlu çalışanlar ise doğrudan SGK’ya başvuru yapar.

SGK, engelli çalışan adına emeklilik bildirimi yapmaz. Erken emeklilik için kanunda verilen süre dolduğunda çalışan zorla emekli edilemez.

SGK Sağlık Kurulu, çalışanın engelli sağlık raporunu inceleyerek hakkında karar verir. SGK’nın başvuran hakkında karar vermesi için, engelli sağlık raporu vermeye yetkili hastanelerden alınmış bir rapor olması gerekir. SGK Sağlık Kurulu, bu raporla birlikte başvuranın engel durumu ile ilgili tıbbi belgeleri inceler ve çalışma gücü kayıp oranı belirlenir. Emeklilik başvurusunun kabul ya da reddine ilişkin karar, SGK tarafından çalışana kurumu aracılığı ile gelirken şahsen başvuruda şahıs adına iletilir.

Emeklilik başvurusundan önce çalışanlar, emekli olup olamayacaklarına dair ya da emeklilik sürelerinin hesabı için de SGK’ya başvuru yapabilir. Başvuruda SGK, engelli sağlık raporunun aslını ya da noter onaylı suretini isteyebilir.

SGK, emekli olan bazı engelli çalışanlar hakkında kontrol muayenesi kararı alabilir.

Engelli Memurun Erken Emeklilik Hakkı

Engelli memurun erken emeklilik sürelerinin belirlenmesinde önemli olan tarih, 1 Ekim 2008’dir.

1 Ekim 2008 öncesi işe girmiş olan memurlar; 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine tabidir. Bu Kanun hükümlerine göre, işe girerken engelli olan ve işe girdikten sonra engelli hale gelen memurların emeklilik süreleri farklılık gösterir. Bu sürelerin hesabında askerlik ve doğum borçlanması ile birlikte hizmet birleştirme süreleri dikkate alınır.

Engelli memur erken emeklilik hakkından yararlanmak için, işe giriş tarihi ne olursa olsun vergi indirimi belgesi almak zorunda değildir.

1 Ekim 2008 Öncesi İşe Giren Engelli Memurun Erken Emeklilik Süreleri

5510 sayılı Yasanın Geçici 4. Maddesine göre;

a) 1 Ekim 2008 öncesi engelli olarak işe giren engelli memurlar, engel oranına bakılmaksızın; 15 yıl (5400 prim günü) dolduğunda erken emeklilik hakkı elde ederler.

b) 1 Ekim 2008 öncesi işe girmiş ancak işe girdikten sonra engelli hale gelenlerden, engel durumlarının doğuştan olduğunu belgeleyenler de 15 yıl dolduğunda erken emeklilik hakkı elde ederler.

c) 1 Ekim 2008 öncesi işe girmiş ancak işe girdikten sonra engelli hale gelenler için engel oranlarına göre emeklilik süreleri belirlenir. Buna göre;

ı) %50 ilâ %59 arasında engelli olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıl sigortalı olmakla (5760 gün),

ıı) %40 ilâ %49 arasında engelli olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıl sigortalı olmakla (6480 gün),

ııı) %60 ve üzerinde engelli olduğu anlaşılıp, malulen emeklilik hakkı alamayan sigortalılar, en az 15 yıldan beri sigortalı olmak ve en az 3600 prim günü ile

emeklilik hakkı elde ederler.

1 Ekim 2008 Günü ve Sonrası İşe Giren Engelli Memurun Erken Emeklilik Süreleri

5510 Sayılı Yasanın 28. Maddesine göre;

ı) %50 ilâ %59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün,

ıı) % 40 ilâ %49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün,

ııı) İşe girmeden önce malul durumda olup bu nedenle malulen emeklilik hakkından yararlanamayanlar, en az 15yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 prim günü ile;

emeklilik hakkı elde ederler ve bu kişilere yaşlılık aylığı bağlanır.

Engelli Bağ-Kur Çalışanlarının Erken Emeklilik Sürelerine Yönelik Bilgi

1 Ekim 2008 öncesinde Bağ-Kur’lu olan engellilere erken emeklilik hakkı tanınmamışken bu tarihten sonra Bağ-Kurlu engellilere de erken emeklilik hakkı verilmiştir.

5510 Sayılı Kanununa göre engel oranı %40 ve üzerindeki engelliler hem çalışarak hem de isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek erken emeklilik haklarını kullanabilirler.

Bağ-Kur’lu engelli çalışanların erken emeklilik vergi indirimi belgesi almak zorunluluğu yoktur. Bu kişilerin erken emeklilik talebinde bulunduklarında prim borcu bulunmaması gerekir.

Emeklilik için SGK ya şahsen başvuru esastır. SGK engelli işçi adına emeklilik bildirimi yapmaz. Erken emeklilik için kanunda verilen süre dolduğunda, engelli işçi zorla emekli edilemez.

Bağ-Kur’lular Çalışma Gücü Kayıp Oranına göre;

İlk defa sigortalı olduklarında çalışma gücü kaybı oranı %60 ve üzeri olanlar malulen emeklilik haklarını kullanamadıklarından bu kişiler engellilik erken emekliliğinden yararlanacaklardır. Ayrıca, sonradan malul olduğunu düşünüp, maluliyet başvurusu yapan ancak SGK tarafından malul kararı verilmeyenler de erken emeklilik hakkından yararlanır.

a) %60 ve daha çok olanlar          15 yıl, 3 bin 960 gün      

b) %50 – %59 arası olanlar           16 yıl, 4 bin 320 gün                      

c) %40-%49 arası olanlar              18 yıl, 4 bin 680 günde

emeklilik hakkı alırlar.

Engelli İşçilerin Erken Emeklilik Sürelerine Yönelik Bilgi

Kamu kurum ve kuruluşlarında ya da özel sektörde çalışanlarla taşerondan kadroya geçirilenler; İş Kanuna tabidirler. Ancak, maluliyet ve emeklilik işlemlerinde; 506 sayılı ve 5510 sayılı yasaya tabidirler.

İş Kanuna tabi çalışan engellilerin işe giriş tarihlerine göre ve engel oranlarına göre erken emeklilik süreleri farklılık gösterir.

1 Ekim 2008 öncesi işe girenlerin gelir vergisi indirimi alması zorunludur. Çünkü bu kişiler hakkında, 506 sayılı Yasanın geçici hükümleri uygulanır.

1 Ekim 2008 günü ve sonrasında işe girenler sosyal güvenlik yönünden 5510 sayılı yasaya tabi olduklarından, erken emeklilik için vergi indirimi belgesi almak zorunda değillerdir.

Vergi indirimi belgesi zorunluluğu ile ilgili düzenleme: 5510 Sayılı Kanunu’nda ise hükümler şunlardır: 506 sayılı Kanunun malullük ve engellilik hükümlerine ilişkin geçiş hükümleri: “Geçici Madde 10- (Değişik ikinci fıkra: 17.4.2008-5754/71 md.) Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce sigortalı olup bu Kanunun yürürlük tarihinden önce veya sonra engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış durumda olan sigortalılar hakkında, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun mülga 60. maddesinin (c) bendinin (b) alt bendi ve geçici 87. maddesine göre işlem yapılır. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlananlardan yaşlılık aylığı bağlananların aylıklarının kesilmesi ve tekrar bağlanmasında bu Kanunun yürürlük tarihinden önceki hükümler geçerlidir

Emeklilik için SGK ya şahsen başvuru esastır. SGK engelli işçi adına emeklilik bildirimi yapmaz. Erken emeklilik için kanunda verilen süre dolduğunda, engelli işçi zorla emekli edilemez.

Erken emeklilik için yıl ve prim günü şartının sağlanmış olması gerekir. Her ikisini tamamlamış olanların prim günü 5400 günden eksik ise, bu çalışanların prim günleri emeklilik işlemi sırasında 5400 güne tamamlanır.

Çalışma Gücü Kayıp Oranları

Tablo 1: 1 Ekim 2008 tarihinden önce işe giren engelli işçilerin erken emeklilik süreleri

      Çalışma Gücü Kayıp Oranları

Tablo 2: 1 Ekim 2008 ve sonrası işe giren engelli işçilerin erken emeklilik süreleri

Engelli sürekli işçilerin emekliliği

696 sayılı KHK ile kamu kurumlarında kadroya geçen engelli işçilerin emeklilik işlemlerinde, engellilikleri nedeniyle erken emeklilik süreleri dolduğunda değil, engeli olmayan işçiler gibi yaşlılık aylığına hak kazanma tarihlerinin esas alınmasının gerektiğine yönelik Devlet Personel Başkanlığı görüş yayınlamıştır (30.03.2018 tarihli 31292642-045.00-E.2272 sayılı ve 375 KHK Geçici 23 ve 24’üncü maddeler konulu görüş yazısı), Bu görüşe uygun olarak Sağlık Bakanlığı Yönetim Hizmetleri Genel Müdürlüğü Ocak 2019’da, 35426449-929 sayılı “Engelli Sürekli İşçilerin Emeklilik İşlemleri” konulu yayınladığı yazıda, engelli işçilerin emekliliğinde yapılacak iş ve işlemlerde uygulamada birliğin sağlanması ve telafisi güç zararlara meydan vermemek adına Devlet Personel Başkanlığının görüşünde bahsedilen konuların dikkate alınması istemiştir. Konu hakkında, Kamu Denetçiliği Kurumu’nun TBMM’ye sunduğu 2019 Yıllık Raporunu inlemek için bakınız: https://www.ombudsman.gov.tr/document/raporlar/yillik_rapor/2019_yili_yillik_rapor/files/basic-html/page241.html

Engellilerin Erken Emekliliğinde Özel Durumlar

Farklı sigorta kollarından çalışmış olanların emeklilik işlemlerinde hangi tabi olarak emekli olacaklarının belirlenmesinde; çalıştıkları son 7 yıla bakılır. En çok hangi sigorta kolunda çalışmış ise, o koldan emekli olur. Bu süreler birbirine eşitse; eşit hizmet sürelerinden son çalıştıkları sigorta kolundan emekli olunur.

Engelli erken emekliliğinden emekli olanlar EKPSS veya Kuraya katılım hakkına sahiptir. Bu tüm sigorta kolları için geçerlidir. Atanma gününde 65 yaşını doldurmayacak durumda olanlar, EKPSS veya kura ile atanabilirler. Sadece memur olarak emekli olan kişi, tercih yaparken, Tercih Kılavuzunda belirtilen kurumları işaretlemek zorundadır.

Engelsizkariyer.com için hazırlayan: Ayşe Sarı | SAHİMSEN Engelliler Komisyon Başkanı

Engelsizkariyer.com’u kaynak göstermeden kopyalanması yasaktır. Copyright © 2022 Tüm Hakları Saklıdır.