Bu yazıda yararlanılan kaynaklar/mevzuat, yazı içinde belirtilmiştir. Yararlanılan kaynaklardan biri de Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 2018 yılında yayınlanan “Engelliler İçin Vergi Rehberi”’dir. Bu rehber bilgilere, 2018 yılından bu yana mevzuatta yapılan düzenlemeleri dahil ederek/güncelleyerek yer verdik. Gelir İdaresi Başkanlığı 2018 Engelliler İçin Vergi Rehberi için bakınız: http://www.gib.gov.tr/engelliler-icin-vergi-rehberi-yayinlandi-0
Bu yazıda yer alan başlıklar şunlardır:
1. Engelli Araç Alımı
2. Emlak Vergisinde Sağlanan Vergi Avantajları
3. Engellilik Gelir Vergisi İndirimi
4. Katma Değer Vergisi (KDV) avantajları
1. ENGELLİ ARAÇ ALIMI
Engelli araç alımı hakkında, aşağıda özet bilgi sunulmuştur. Bu konuda ayrıntılı bilgi için sitemizin “Engelli Hakları” bölümünden “Engellilerin ÖTV - MTV Muafiyeti (Özel Donanımlı Araç Hakkı” başlıklı yazıyı okuyunuz.
Gerekli şartları sağlayan malul ve engelliler yurt içinden ÖTV istisnası ile yurt dışından ise gümrük muafiyeti ile araç alabilirler. Aşağıdaki bilgiler için ÖTV Kanunu, ÖTV II Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği ve Karayolları Trafik Yönetmeliği’nden yararlanılmıştır.
Engel durumu ne olursa olsun %90 veya üzerinde engelli olanlar ile ÇÖZGER raporunda “özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)” ibaresi yazılı olanlar, ÖTV istisnasından yararlanır. Bu kişilerin raporunda “ÖTV istisnası” ile ilgili ifade olması zorunlu değildir. Aynı hanede birden fazla bu şartları taşıyan kişiler adına ayrı ayrı araç alınmasına engel bir mevzuat yoktur.
%90 veya daha fazla oranda engelli olup engellilik durumları taşıtları bizzat kullanamayacak ve sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanmalarını gerektirecek nitelikte olanlar için (raporda tekerlekli sandalye ya da sedye kullandıkları belirtilmiş olmalı), “sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olan taşıtlar” ÖTV’den istisnadır. Taşıtın ilk iktisaptan önce tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptırılması zorunludur. Engel oranı %90 ve üzerinde olup engelli olduğuna dair sürücü belgesi olanların aracı kendilerinin kullanıp kullanmayacağı şartı aranmazken rampa yapılmış sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olan taşıt, engellinin kendisi tarafından kullanılamaz.
Engel oranı %90 ve üzerinde olup engelli olduğuna dair sürücü belgesi olanların aracı kendilerinin kullanıp kullanmayacağı şartı aranmaz. Ancak tekerlekli sandalye ya da sedye kullandığı için sürücü dahil 9 kişilik araç alıp rampa gibi uygun tertibat yaptırmış olduğu aracı, engellinin kendisi kullanamaz. Bu araçları, ruhsat sahibi engelli kişinin 3’üncü dereceye kadar kan ve kayın akrabaları kullanabilir.
ÖTV istisnalı aracın, engelli kişinin yararına kullanılmadığının tespiti halinde; araç alınırken ödenmeyen ÖTV istenir ve diğer cezai işlemler uygulanır.
Engel durumlarına uygun sürücü belgesi olması şartı ile engel oranına bakılmaksızın “özel tertibatlı araç kullanması zorunludur/gereklidir” ibareli raporu olan ÖTV (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği’nde belirtilen ortopedik engeli olan kişiler, kendi adlarına ÖTV istisnalı araç alabilirler. Daha önce aldığı raporda "özel tertibatlı araç kullanır/kullanabilir/önerilir" gibi kesin olmayan-zorunluluğu bildirmeyen ifadeli raporla araç almak artık mümkün değildir. Ancak bu ifadelerin varlığının yanında raporda yer alan tespit ve açıklamalardan (sağ veya sol kol/bacak uzuv yokluğu veya uzuvların fonksiyonlarını yitirdiği/yerine getirmediği/kullanılamadığı ve benzeri) özel tertibat gerekliliğinin açıkça anlaşılması halinde bu raporla işlem yapılabilir.
Cumhurbaşkanlığı Kararı ile her yıl Ocak ayında ÖTV ile ilgili yeniden değerleme yapılır. 2024 yılı için tüm vergiler dahil en fazla 1.591,220 TL tutarındaki araçlar için ÖTV istisnası uygulanacaktır. Motor hacmi sınırlaması kaldırılmıştır.
ÖTV istisnalı araç alımında 01.08.2002 tarihi öncesi raporlar geçerli değildir. Süreli raporlarda ise süre bitimine en az 6 ay kalıncaya dek, araç alımı yapılmış olmalıdır. Kişinin birden fazla engelli raporu varsa, en son tarihli rapor geçerlidir. Raporun en son tarihli rapor olup olmadığı vergi dairesince, Sağlık Bakanlığının sistemi üzerinden elektronik ortamda teyit edilir. Araç alımından sonra, engel oranının %90’ın altına düşmesi halinde, ÖTV ödenmesi gerekmez.
Genel bilgiler
1. ÖTV istisnalı alınan araçlar, 5 yıl dolmadan satılamaz. Satılması halinde, alım sırasında ödenmeyen ÖTV tutarı ödenir.
2. Aracın aynı şartları taşıyan engelli bir kişiye satılması halinde ÖTV ödenmez. Bu durumda; aracı satan tarafın, aracı alımından itibaren 5 yıl dolmadan yeniden ÖTV istisnalı araç alma hakkı yoktur. Aracı devir alan taraf için 5 yıllık süre; aracın yaşına bakılmaksızın, aracı devir aldığı günden itibaren başlar.
3. Cumhurbaşkanlığı kararı ile her yıl Ocak ayında ÖTV ile ilgili yeniden değerleme yapılır. 2024 yılı için tüm vergiler dâhil en fazla 1.591,220 TL tutarındaki araçlar için ÖTV istisnası uygulanacaktır. Bu oran, her yıl Ocak ayında güncellenebilir.
4. Yurt içinde alınan taşıtlar için motor hacmi sınırlaması kaldırılmıştır.
5. 18 yaş üzerinde olup zihinsel yetersizliği olanlar ile demans ya da alzheimer teşhisli olanlar için araç alım satımında vasilik kararı istenir. Karayolları Trafik Yönetmeliğine göre; “Zihinsel engelliler ile reşit olmayan küçüklerin sahibi bulundukları aracın, tescil kuruluşlarında adlarına tescillerinin yapılabilmesi için, ileride doğabilecek hukuki ve cezai sorumlulukları kabul ettiklerine dair, kanuni mümessillerince noterde tanzim ve tasdik edilmiş taahhütnameyi tescil anında vermeleri zorunludur.” 18 yaş altı çocuk için “kanuni mümessil”, anne ve baba birlikte, anne ve baba boşanmış ise velayeti üzerine alan ebeveyn ya da mahkeme tarafından çocuğa bakmak üzere tayin edilmiş kişi/kişilerdir.
6. ÖTV Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 01.08.2002 tarihi öncesi alınmış raporlar, ÖTV istisnalı araç alımı için geçerli değildir. Süreli raporlarda ise süre bitimine en az 6 ay kalıncaya dek, araç alımı yapılmış olmalıdır.
7. Kişinin birden fazla engelli raporu varsa, en son tarihli rapor geçerlidir. Raporun en son tarihli rapor olup olmadığı vergi dairelerince, Sağlık Bakanlığının sistemi üzerinden elektronik ortamda ilgili hastaneden/il sağlık müdürlüğünden teyit edilmesine gidilir.
8. Araç alımından sonra engel oranının %90’ın altına düşmesi halinde, ÖTV ödenmesi gerekmez.
9. ÖTV istisnalı araç alımlarında KDV muafiyeti yoktur.
10. Beş yılını dolduran aracın satışı için öncelikle noter tarafından araç üzerindeki “ÖTV muafiyetinin kaldırılması işlemi” yapılır.
11. ÖTV istisnalı satın alınan taşıtın sahibi engelli kişinin vefatı halinde işlemler hakkında bakınız: https://www.gib.gov.tr/mirascilara-intikal-eden-engelli-araci-ile-ilgili-otv-ve-mtv-mukellefiyeti-hk
12. İstisna ile alınan taşıtların, beş yıl geçmeden deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hâle gelmesi nedeniyle hurdaya çıkarılması halinde, 5 yıllık sürenin geçip geçmediğine bakılmadan, yeni bir taşıtın ilk alımı ÖTV’den istisnadır.
13. Taşıtın, zorunlu sebepler dışında engelli tarafından bizzat kullanılmadığının veya engellinin taşıtı bizzat kullanamayacak durumda olması halinde taşıtın bariz bir şekilde engellinin istifadesine sunulmadığının ve taşıtın ilk alımda yaptırılan hareket ettirici aksamın, sonradan söküldüğünün tespit edilmesi hallerinde; istisna şartlarının ihlal edildiği kabul edilir ve ilk alımda ödenmeyen ÖTV, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte engelliden alınır.
14. Yurt dışından araç ithali, gümrük vergisi, ÖTV ve KDV muafiyetlerini kapsar. Ayrıntılı bilgi için Ticaret Bakanlığı “Engelli Kişilere Tanınan Muafiyetler” sayfasına bakınız. https://ticaret.gov.tr/gumruk-islemleri/sikca-sorulan-sorular/bireysel/engelli-kisilere-taninan-muafiyetler
15. Yurt içi ve yurt dışından alınan araçların kimler tarafından kullanılabileceğine yönelik bilgi için bakınız: Karayolları Trafik Yönetmeliği, https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=8182&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5
16. İcra ve İflas Kanunu’nda özel hüküm olmadığından bu araçlar haczedilebilir.
17. ÖTV ve gümrük vergisinden istisna araçlar, MTV’den de istisnadır.
2. EMLAK VERGİSİNDE SAĞLANAN VERGİ AVANTAJLARI
Malul ve engellilere vergi açısından sağlanan imkânlardan biri de emlak vergisinde uygulanmaya başlanan indirimli bina vergisi oranı (sıfır) uygulamasıdır.
Emlak Vergisi Kanunu’na göre, “bakmakla mükellef kimsesi olup on sekiz yaşını doldurmamış olanlar hariç olmak üzere hiçbir geliri olmadığını belgeleyenlerin, gelirleri münhasıran kanunla kurulan sosyal güvenlik kurumlarından aldıkları aylıktan ibaret bulunanların, gazilerin, engellilerin, şehitlerin dul ve yetimlerinin Türkiye sınırları içinde brüt 200 m²’yi geçmeyen tek meskeni olması (intifa hakkına sahip olunması hali dahil) halinde, bu meskenlerine ait emlak vergisi muafiyeti uygulanır. Bu hüküm, yukarıda belirtilenlerin tek meskene hisse ile sahip olmaları halinde hisselerine ait kısım hakkında da uygulanır. Muayyen zamanda dinlenme amacıyla kullanılan meskenler hakkında bu hüküm uygulanmaz.”
Engelliler Emlak Vergisi Sıfır Uygulamasından Nasıl Yararlanır?
Engelli kimlik kartı sahibi olanlar (en az %40 engel oranı olanlar), engelli kimlik kartlarını belediyede ilgili görevliye ibraz etmek ve “Tek Meskeni Olan (İntifa Hakkına Sahip Olanlar Dahil) Engellilere Ait İndirimli Bina Vergisi Formu” na engelli kimlik kartı fotokopisini eklemek suretiyle indirimli bina vergisi oranı (sıfır) uygulamasından yararlandırılacaklardır.
Bu durumdaki engellilerden ayrıca tam teşekküllü devlet hastanesinden alınmış sağlık kurulu raporu istenilmeyecektir.
Engelli kimlik kartı sahibi olmayan engellilerden ise sağlık kurulu raporunun aslı veya onaylı örneği kabul edilir.
İndirimli bina vergisi oranı (sıfır) uygulamasından yararlananların ilk başvurudan sonra engelli kimlik kartı veya süreklilik arz eden engeller için sağlık kurulu raporu fotokopisini her yıl yeniden vermeleri gerekmeyip, şartların taşınması halinde indirimli bina vergisi oranının uygulanmasına devam edilecektir.
Meskeninde Bizzat Oturmayan Engelli, İndirimli Bina Vergisi Oranı (Sıfır) Uygulamasından Yararlanabilir mi?
İndirimli bina vergisi oranı (sıfır) uygulanmasından yararlanabilmek için meskende bizzat oturma şartı aranmamaktadır. Bu nedenle, sahip olduğu tek meskeni kiraya verip başka yerde ikamet eden engelliler de diğer şartları taşımaları kaydıyla indirimli bina vergisi oranı (sıfır) uygulamasından yararlanarak emlak vergisi ödemeyecektir.
Tek Meskene Hisseli Olarak Sahip Olan Engelli, İndirimli Bina Vergisi Oranı (Sıfır) Uygulamasından Nasıl Yararlanır?
200 m2 ’yi geçmeyen tek meskene hisse ile sahip olunması halinde indirimli vergi oranı, meskenin vergi değerinin hisseye isabet eden kısmına uygulanacaktır.
Herhangi Bir Geliri Bulunan Engelli, İndirimli Bina Vergisi Oranı (Sıfır) Uygulamasından Yararlanabilir mi?
Engellilerin indirimli bina vergisi oranı (sıfır) uygulamasından yararlanabilmesi için herhangi bir gelirinin bulunmaması şartı aranmamaktadır.
Engellinin İndirimli Bina Vergisi Oranı (Sıfır) Uygulamasından Yararlanabilmesi İçin Engel Durumunun Belli Bir Oranın Üzerinde Olması Gerekli mi?
İndirimli bina vergisi oranı (sıfır) uygulamasından yararlanmak isteyen engelliler için engel durumunun belli bir oranın üzerinde olması şartı aranmamaktadır
Birden Fazla Meskene Sahip Olan Engelliler, İndirimli Bina Vergisi Oranı (Sıfır) Uygulamasından Yararlanabilir mi?
Birden fazla meskeni olanlar,
Birden fazla meskende hisseye sahip olanlar,
200 m2 ’yi geçen tek konuta sahip olanlar, indirimli bina vergisi oranı (sıfır) uygulamasından yararlanamayacaklardır.
Ayrıca belirli zamanlarda dinlenme amacıyla kullanılan meskenler için de söz konusu indirimli vergi oranının uygulanması mümkün değildir.
İndirimli vergi oranından yararlanan mükelleflerin, bu orandan yararlanma ile ilgili şartlardan herhangi birini kaybetmeleri halinde, bu durumu mükellefiyetlerinin bulunduğu belediyeye bildirmeleri gerekmektedir. Engel oranı %40’ın altına düşenlerin durumlarını bildirmeleri zorunludur. Gerçek dışı taahhütte bulunmak suretiyle indirimli bina vergisi oranından yararlanan engelliler ile durumlarında meydana gelen değişikliği bildirmeyen engellilerden alınması gereken emlak vergisi, cezalı olarak gecikme faizi ile birlikte alınacaktır.
3. ENGELLİLİK GELİR VERGİSİ İNDİRİMİ HAKKINDA BİLGİ
Vergi İndirimi Nedir?
Vergi indirimi; engelli çalışanın aldığı ücretin gelir vergisi matrahlarından belirlenen esas ve tutarlarda engel oranına göre yapılan indirimdir. Gelir Vergisi Kanunu’nun 31’inci maddesine göre; engelli/engelli yakını olan çalışanların maaşlarındaki gelir vergisi kesintisinden indirime gidilmesidir. 2020 yılında, aylıkların asgari ücret tutarında olan kısımlarından vergi kesilmemesi ile ilgili düzenleme yapılmış olup, engellilik gelir vergisi indirimi hakkı devam etmektedir. Bu düzenleme ile asgari geçim indirimi (AGİ) kaldırılmıştır.
27 Ocak 2022 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan Gelir Vergisi Genel Tebliği’ne göre (Seri No: 319); 193 sayılı Kanunun 23’üncü ve müteakip maddelerinde gelir vergisinden istisna edilen ücret ödemelerine, aynı Kanunun 31’inci maddesinde ise engellilik indirimine yer verilmiştir. İstisna ve indirimler ücret bordrosunda gösterilmekte, ancak gelir vergisi matrahına dâhil edilmemektedir. Asgari ücretle çalışan ve istisna uygulaması nedeniyle vergi ödemeyecek olan hizmet erbabı da dahil olmak üzere 193 sayılı Kanunun 31 inci maddesi kapsamında vergi indiriminden faydalanmak üzere başvuruda bulunanların engellilik indirimine ilişkin işlemleri önceden olduğu gibi Gelir İdaresi Başkanlığınca değerlendirilerek sonuçlandırılacaktır. Asgari ücretli olarak çalışan ve bu nedenle ilgili ayda istisna nedeniyle vergi ödemeyecek olan hizmet erbabı, engellilik indiriminden faydalanamayacak olmakla birlikte onaylanan başvuruları üzerine şartları dahilinde emeklilik başvurularını yapabilecektir. Asgari ücretin üzerinde ücret alan ve vergi indirimine hak kazanan hizmet erbabının, gelir vergisi matrahının yeterli olması halinde, hem engellilik indiriminden hem de aynı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (18) numaralı bendinde düzenlenen istisnadan faydalanması mümkün bulunmaktadır. Ayrıntılı bilgi için bakınız: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/01/20220127-5.htm
Kimler Engellilik İndiriminden Yararlanır?
Gelir Vergisi Kanunu’na göre engellilik indirimi uygulamasından;
1. Engelli ve bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan çalışan,
2. Engelli ve bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek çalışanı
3. Basit usulde vergilendirilen engelliler
Gerçek usulde ticari faaliyette bulunanların engellilik indiriminden faydalanması mümkün bulunmamaktadır.
Bakmakla Yükümlü Olduğu Kişi Ne Demektir?
Engelli kişinin tabi olduğu çalışma mevzuatı veya bağlı olduğu sosyal güvenlik mevzuatına göre bakmakla yükümlü sayılan kişiler, engellilik vergi indirimi uygulaması yönünden de bakmakla yükümlü sayılmışlardır. Yani çalışan kişinin; sigortalı sayılmayan veya isteğe bağlı sigortalı olmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan;
a) Eşini,
b) 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim veya aday çıraklık ve çıraklık eğitimi ile işletmelerde mesleki eğitim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın malul olduğu tespit edilen evli olmayan çocuklarını,
c) Geçiminin genel sağlık sigortalısı tarafından sağlandığı Kurumca (SGK) belirlenen kriterlere göre tespit edilen ana ve babasını; ifade Etmektedir
Gelir Vergisinde Dikkate Alınacak İndirim Oranları ve Engellilik Dereceleri
Engellilik gelir vergisi başvurularında esas olan, kişinin engelli sağlık raporudur. Yasada geçen tabiri ile “çalışma gücü kaybı” dikkate alınır. Kişinin engelli sağlık kurul raporu Maliye Sağlık Kurulu tarafından incelenerek; çalışma gücü kaybı belirlenir.
Vergi indirim oranları her yılın Aralık ayının sonunda, Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığınca belirlenir ve Resmi Gazetede yayınlanır. 2020 yılına ait engellilik vergi indirim tutarları; 21.12.2021 tarihli Gelir Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 317) ile belirlenmiştir. Buna göre; 31 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan engellilik indirimi tutarları;
- Birinci derece engelliler için 2.000 TL,
- İkinci derece engelliler için 1.170 TL,
- Üçüncü derece engelliler için 500 TL
olarak uygulanacaktır.
Gelir Vergisi Kanununa ve Sakatlık İndiriminden Yararlanacak Hizmet Erbabının Sakatlık Derecelerinin Tesbit Şekli ile Uygulanması Hakkında Yönetmeliğe göre engellilik oranları ve bunların karşılığı olan dereceler aşağıdaki gibidir.
Birinci Derece Sakatlık: Çalışma gücünün % 80'inden fazlasını (% 80 dahil) kaybetmiş bulunan çalışan birinci derecede sakat sayılır.
İkinci Derece Sakatlık: Çalışma gücünün % 60'ından fazlasını (% 60 dahil % 80'e kadar) kaybetmiş bulunan çalışan ikinci derecede sakat sayılır.
Üçüncü Derece Sakatlık: Çalışma gücünün % 40'ından fazlasını (% 40 dahil % 60'a kadar) kaybetmiş bulunan çalışan üçüncü derecede sakat sayılır.
20 Şubat 2019 tarihinde yürürlüğe giren Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik gereği raporlarda çocuklar için engel oranı yazılmayacaktır. Hakların kullanımında Yönetmelik ekinde yer alan mevzuatla uyum tablosu dikkate alınacaktır. Bu tablo dikkate alındığında;
Çocuklar için vergi indirimi dereceleri; ÇÖZGER’de yazan gereksinim düzeylerinin, karşılığın olan engel oranlarına göre değerlendirme yapılır. ÇÖZGER raporuna göre özel gereksinimi;
a) Hafif düzeyde özel gereksinimi var (%40-49) ve orta düzeyde özel gereksinimi var (%50-59) yazılı olanlar; üçüncü derece engelli,
b) İleri düzeyde özel gereksinimi var (%60-69) ve çok ileri düzeyde özel gereksinimi var (%70-79) yazılı olanlar; ikinci derece engelli,
c) Belirgin özel gereksinimi var (BÖGV-%80-89) ve özel koşul gereksinimi var (ÖKGV-%90-99) yazılı olanlar; birinci derece engelli
sayılırlar.
Başvurularda esas belge; kişinin engelli sağlık kurul raporudur. Kişinin engelli sağlık kurul raporu, Merkez Sağlık Kurulu tarafından incelenir ve karara bağlanır.
Emeklilik sürecinde bu haktan yararlanılamaz. Ancak emeklilik döneminde serbest çalışanlar bu haktan yararlanır.
Engelli yakınından dolayı gelir vergisi indirimi hakkı kullananların, engelli yakınları çalışmaya başladığında, ilgili vergi dairesine “bu hakkın çalışan birey üzerine geçmesi’’ için bildirimde bulunmaları zorunludur.
İş yeri değişikliğinde mutlaka yeni iş yerinden alınacak çalışma belgesi ile birlikte vergi dairesine başvurularak vergi indiriminin yeni iş yeri maliye şubesine gönderilmesini sağlanmalı. Aksi takdirde yeni iş yerine geçiş yapılamayacaktır. Başvuruda sadece dilekçe ve çalışma belgesi yeterli olacaktır.
Vergi İndirimi Belgesi Almak Zorunlu mudur?
Vergi indirimi belgesi almak, bir istisna dışında zorunlu değildir. 1 Ekim 2008 öncesi işe giren engelli işçilerin erken emekli olmaları için vergi indirim belgesi almak zorundadır.
Çalışanların, engellilik indiriminden faydalanırken, bu haktan vazgeçmelerinde hukuki bir engel bulunmamaktadır.
Emekli olarak işten ayrıldıktan sonra bir işyerinde tekrar çalışmaya başlayanlarla, emekli olduktan sonra serbest meslek olarak çalışanlar; gelir vergisi indiriminden yararlanır. Hiçbir İşte Çalışmayan Emeklilerin Maaşlarında Vergi İndirimi Uygulaması Mümkün Değildir.
Hangi Raporlar Engellilik İndiriminde Geçerlidir?
Yetkili hastanelerce düzenlenen ve Merkez Sağlık Kurulunca değerlendirilerek çalışma gücünün asgari %40’ını kaybetmiş olduğu karara bağlanan engelli sağlık kurulu raporları, vergi indirimi uygulamasında dikkate alınmaktadır. Rehberde; “engellilerin başvuruları sırasında 2007 yılı ve sonraki tarihlerde ilgili yönetmeliğe uygun olarak düzenlenmiş raporlarının mevcut olduğunu beyan edenlerin bu raporları da Merkez Sağlık Kurulunca değerlendirilmek üzere kabul edilmektedir” ifadesi vardır. Eğer bu ifade, 2007 yılından önceki raporların geçersiz olduğu ve bu raporların yenilenmesi anlamına geliyorsa; birçok kişi hak kaybına uğrayacaktır ve Maliye Bakanlığının bu uygulaması yasal değildir. Zira Engelliler Hakkında Kanuna göre; 2005 yılından önce alınmış sürekli raporlar geçerliliğini korumaktadır (bakınız Geçici madde 5).
Başka Amaçlarla Alınmış Raporlar Engellilik Vergi İndiriminde Geçerli midir?
Sağlık Bakanlığınca engelli sağlık raporu vermeye yetkili hastaneden usulüne uygun alınmış engelli sağlık raporu olanlar vergi indirimi için başvuru yapabilirler.
Engelli sağlık raporunun aslının verilmesi zorunlu değildir. Noter tasdikli örneği ya da raporu düzenlemiş olan hastanece tasdikli örneği başvuru için geçerlidir. Bu raporlarla yapılacak engellilik indiriminden yararlanma başvurularının kabul edilmesi ve bu raporların Merkez Sağlık Kurulunca yapılması gereken değerlendirmeye sunulması mümkündür.
Engellilik İndiriminden Hangi Tarihlerden İtibaren Yararlanılır?
Vergi dairesi başkanlıkları veya defterdarlıklarca yetkili hastaneye sevk edilmeleri sonucu alınan raporların Merkez Sağlık Kurulunca değerlendirilmesi sonucu engellilik indiriminden yararlandırılması gerektiği kararlaştırılanlar, rapor tarihinden itibaren engellilik indiriminden yararlandırılmaktadırlar. Evvelce almış oldukları mevcut raporları ile başvuruda bulunanlar da, raporlarının Merkez Sağlık Kurulunca değerlendirilmesi sonucu engellilik indiriminden yararlandırılması gerektiği kararlaştırılanlar, başvuru tarihinden itibaren engellilik indiriminden yararlanmaktadırlar.
Burada; vergi dairesi tarafından yetkili hastaneye sevk edilip aldıkları raporla vergi indirimine hak kazananlar bakımından bir hak kaybı söz konusudur. Çünkü yeni bir sağlık raporu almak oldukça uzun zaman almaktadır. Eğer kişi hakem hastaneye de sevk edilmişse; hakem hastane rapor tarihi dikkate alınmaktadır. İhtilaf aşamasında yargı organları vasıtasıyla rapor alan engelliler yönünden son rapor tarihi esas alınmaktadır. Bu durum yararlanıcılar bakımından hak kaybına yol açar. Bu kişiler için de; vergi indirimine başvuru tarihinin esas alınması Zorunlu Olmalıdır.
Engellilik Vergi İndiriminden Yararlanmak İçin Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Engellilik indiriminden yararlanmak isteyen engelliler aşağıdaki belgelerle birlikte Vergi Dairesi Başkanlığı olan illerde ilgili Grup Müdürlüğüne, Vergi Dairesi Başkanlığı olmayan illerde ise Defterdarlıklara (Gelir Müdürlüğüne), Bağımsız Vergi Dairesi bulunan ilçelerde Vergi Dairesi Müdürlüğüne, Vergi Dairesi bulunmayan ilçelerde ise Mal Müdürlüklerine bir dilekçe ile başvuracaklardır. Başvuruda gereken belgeler şunlardır:
1. Müracaat formu – Dilekçe: Başvuranlar; dilekçeyi Rehberde yer aldığı gibi hazırlayabilir ya da başvuru esansında da hazır form üzerinden doldurabilirler.
2. Çalıştığı işyerinden alınacak çalıştığına dair işveren tarafından imzalanıp kaşelenmiş yazı. Serbest çalışanlar için; Vergi kimlik numarasını gösteren belge (Vergi levhasının fotokopisi).
3. T.C. Kimlik Numarasını içerir nüfus cüzdanı fotokopisi. Eğer engelli yakını için başvuru yapılıyorsa; engelli kişinin de nüfus cüzdan fotokopisi.
4. Sağlık Kurulu Raporu olanlar için rapor aslı veya noter tasdikli örneği ya da raporu düzenlemiş olan hastanece tasdikli örneği.
Vergi Dairesinden aşağıdaki gibi dört şekilde sonuç gelebilir:
1.Vergi indirimi başvurusunun onaylanmasıdır. Onay belgesinde yazan tarihten itibaren geçerli olmak üzere indirim uygulanır.
2. Vergi Dairesi, engelli bireyin engeline yönelik yeni tetkikler isteyebilir. Bu tetkikler yaptırılıp sonuçların asılları Vergi Dairesine gönderilir. Vergi Dairesi, engelli sağlık raporunun alındığı hastaneye doğrudan resmi yazı yazarak da bu belgeleri isteyebilir.
3. Vergi Dairesi engelli raporunun yenilenmesini isteyebilir. Engelli raporu süresi içinde geçerli olduğundan yeni rapor almak için; eğer ilave bir engel/hastalık yoksa raporun alındığı hastaneye “rapora itiraz işlemi” için başvurulur. Hastane bu başvuruyu kabul etmez ya da ilave bir engel durumu varsa, itiraz; İl Sağlık Müdürlüğüne yapılır. İl Sağlık Müdürlüğü kişiyi bir hastaneye sevk eder. Buradan alınan rapor sonucu ilk raporla aynı ise sonuç kesinleşir ve bu rapor vergi dairesinin incelemesine gönderilir. Sonuç ilk rapordan farklı ise Yönetmelik gereği hakem hastanesi incelemesi gerekir. Hakem hastanenin kararı kesindir. Alınan rapor Vergi Dairesinin incelenmesine gönderilir.
4. Vergi dairesinin, engel oranını %40’ın altına düşürülmesi yani sonucun “vergi indiriminden yararlanamaz” ibaresi ile olumsuz olmasıdır. Her iki durumda da tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde, sonuca itiraz edilebilir. İtirazın kabulü ya da reddine göre hareket edilir. İstenirse dava açılabilir.
Ailede Birden Fazla Engelli Kişi Varsa Ne Yapılmalı?
Vergi indiriminden yararlanması istenen kişi sayısı birden fazla ise; her biri için ayrı başvuru yapılır.
Engellı· Sağlık Kurulu Raporuna İtı·raz Nasıl Yapılır?
Eğer başvuran kişinin elindeki rapor sürekli ise ve vergi dairesi bu kişiden yeni rapor istemişse; sevk edilmiş olsa dahi sistemde kayıtlı sürekli rapora itiraz etmek gerekmektedir. Engelli sağlık kurulu raporuna; engellinin kendisi, velisi, vasisi veya raporu isteyen kurum tarafından, İl sağlık müdürlüklerine itiraz edilebilir. Kişi, elindeki mevcut raporla ve itiraz dilekçesi ile başvuru yapar.
İl sağlık müdürlüğünce, engelli sağlık kurulu raporu alacak kişi en yakın farklı bir engelli sağlık kurulu raporu vermeye yetkili hastaneye gönderilir. İtiraz edilen engelli sağlık kurulu raporu ile itiraz üzerine verilen engelli sağlık kurulu raporundaki kararlar aynı yönde ise engelli sağlık kurulu raporu kesinleşir. Engelli sağlık kurulu raporlarının farklı olması durumunda, kişinin ikamet ettiği yere en yakın bir hakem hastaneye yine il sağlık müdürlüğü kanalıyla gönderilir. Hakem hastanenin engelli sağlık kurulunca verilen kararı kesindir.
Başvuru Üzerı·ne Gelı·r İdaresı· Başkanlığı Ne Yapmaktadır?
Engellilerin çalışma gücü kayıp oranları, Merkez Sağlık Kurulunca, Gelir Vergisi Kanununa ve bu Kanun gereğince hazırlanan Yönetmeliğe göre belirlenmektedir. Engelli sağlık raporları, Merkez Sağlık Kurulunca “Engellilik Ölçütü, Sınıflandırması ve Engellilere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik” ve eki cetvellere göre incelenir. Merkez Sağlık Kurulunca tespit edilen çalışma gücü kayıp oranlarına göre belirlenen engellilik dereceleri Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından engellinin başvurduğu Vergi Dairesi Başkanlığına veya Defterdarlığa bildirilir. Bu birimler tarafından da başvuru sahibine sonuç tebliğ edilir. Sonuç; iş yerine tebliğ edilir.
Vergi Dairesinin Olumsuz Kararlarına İtiraz Nasıl Yapılır?
Gelir İdaresi Başkanlığına intikal eden rapor sonuçlarına tekrar incelenmesi talebi ile müracaat edilebilir. Merkez Sağlık Kurulunun ilgili yönetmeliğin 10 uncu maddesine göre; itirazları inceleyerek; engellileri yeniden hastaneye sevk, haklarında ek rapor düzenletme ve hakem hastaneye sevk konularında yetkisi vardır. Sonuca itiraz etmek isteyen kişi, sonucu aldıktan sonraki 30 gün içinde itiraz başvurusu yapmalıdır.
Vergi Dairesi Engel Oranını Düşürürse Ne Olur?
Engelli kişinin %40 veya üzerinde engelli raporu ile yaptığı başvuru sonucunda, vergi dairesinin engel oranını %40’ın altına düşürmesi; kişinin engellilik durumunun ortadan kalktığını göstermez. Bu sonuç sadece kişinin vergi indiriminden yararlanamayacağını gösterir. Kişi diğer tüm haklardan yararlanır. Vergi Dairesinin yeni engelli raporu istediği durumlarda dikkat edilmesi gereken konu; yeni değerlendirmede engel ölçüm cetvelinin değişmesi nedeniyle engel oranının düşmesidir. Eğer yeni alınan engelli raporu %40’ın altına düşerse kişi tüm engelli haklarını kaybeder. Bu nedenle engel oranının düşmesi söz konusu ise kişinin sağlık kurul işlemlerini yapmaması önerilir. Bu kişilerin vergi indirim hakkını kullanmama tercihi yapmaları daha uygun olacaktır. Ancak unutulmaması gereken konu 1 Ekim 2008 öncesi işe giren işçi kadrosunda çalışanların engelli erken emeklilik hakkından yararlanması mümkün değildir. Bu şart diğer çalışanlar için uygulanmaz.
İş Yerı·ni Değiştiren Çalışanlar Ne Yapacaklardır?
Herhangi bir şekilde işyeri değiştiren ücretlilerin daha önce işlem tesis ettirdikleri müdürlüklere yeni iş yerlerinin adreslerini bildirerek buradan yeni işyerlerine hitaben yazı almaları yeterli olacaktır. Bu engellilerin yeniden rapor almalarına gerek yoktur. Bulundukları il sınırları dışına giden ücretliler de aynı şekilde hareket edebileceklerdir.
4. KATMA DEĞER VERGİSİNDE SAĞLANAN VERGİ AVANTAJLARI
Katma Değer Vergisi Kanunu (3065 sayılı, Kabul Tarihi: 25.10.1984): Sosyal amaç taşıyan istisnalar: a) …engellilerin eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç ve özel bilgisayar programları; istisna kapsamındadır. Buna göre; engellilerin eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç ve özel bilgisayar programları, KDV’den istisna edilmiştir. Buna göre; münhasıran engellilerin eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamlarında kullanmaları için özel olarak üretilmiş her türlü araç- gereç (örneğin, görme engellilerin kullandıkları baston, yazı makinesi, kabartma klavye, sesli kitap; ortopedik engellilerin kullandıkları ortez-protez gibi cihazlar) ile özel bilgisayar programları istisna kapsamında kabul edilecektir. Bu kapsamdaki eşyanın ithali de KDV’den istisnadır.
Katma Değer Vergisi Kanununda, yurt içinden alınan ÖTV istisnalı araçlar için KDV istisnası olacağına dair istisnai bir düzenleme bulunmamaktadır.
Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği, 26.04.2014, 28983 sayılı: “Engellilerin kullanımına mahsus araç ve gereçlerin tesliminde istisna: 3065 sayılı Kanunun (17/4-s) maddesi uyarınca, engellilerin eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç ve özel bilgisayar programlarının teslimi KDV'den müstesnadır. Engellilerin eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamlarında kullanmaları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç (örneğin; görme engellilerin kullandıkları baston, yazı makinesi, kabartma klavye; ortopedik engellilerin kullandıkları tekerlekli sandalye, ortez-protez gibi cihaz ve araçlar) ile özel bilgisayar programları istisna kapsamında kabul edilir. Binek otomobili ve diğer nakil vasıtalarının ise sözü edilen “araç-gereç” kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir.”
İstisnanın Beyanı: Bu istisna kapsamında KDV hesaplanmayan işlemler, teslimin yapıldığı döneme ait KDV beyannamesinde yer alan "İstisnalar-Diğer İade Hakkı Doğuran İşlemler" kulakçığının, "Tam İstisna Kapsamına Giren İşlemler" tablosunda 317 kod numaralı “Engellilerin eğitimleri, meslekleri ve günlük yaşamlarına ilişkin araç-gereç ve bilgisayar programları” satırı aracılığıyla beyan edilir.
Sosyal amaç taşıyan istisnalar: Hastane, yaşlı ve engelli bakım ve huzurevleri, parasız fukara aşevleri, düşkünevleri ve yetimhaneleri işletmek veya yönetmek suretiyle ifa ettikleri kuruluş amaçlarına uygun teslim ve hizmetleri vergiden istisna edilmiştir.
Gelir Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 311), 27.5.2020, RG sayı: 31137: İstisna uygulaması, beyan ve tevkif suretiyle ödenen vergilerin mahsubunda, Tebliğin 4.maddesine göre; yıllık beyanname verilmesi durumunda, 193 sayılı Kanunun 89. maddesinde yer alan şahıs sigorta primleri, eğitim ve sağlık harcamaları, sponsorluk harcamaları ve engellilik indirimi ile anılan madde ve ilgili kanunlarında indirim konusu yapılabileceği düzenlenmiş bağış ve yardımlar gibi bazı harcamaların da beyan edilen gelirden indirim konusu yapılması mümkündür.
Tüm bu konularda ayrıntılı bilgi almak için: Vergi İletişim Merkezi (VİMER) 444 0 189 nolu telefonu arayabilirsiniz.
Engelsizkariyer.com için hazırlayan: Ayşe Sarı | SAHİMSEN Engelliler Komisyon Başkanı
Engelsizkariyer.com’u kaynak göstermeden kopyalanması yasaktır. Copyright©2022 Tüm Hakları Saklıdır.
