Bazı hakların kullanımında, engelli sağlık kurul raporlarında “ağır engellilik” ya da “bakıma muhtaçlık” ibareleri aranır. Hakların kullanımında istenen bu tür ibarelerin, yapılan yasal düzenlemelerde kaldırılmış ya da değiştirilmiş olması, çoğu zaman hak talep edenlerin mağdur olmasına neden olmaktadır. Bu nedenle bu bölümde, her iki ifadenin karşılıkları olan ifadeleri, yasal dayanakları ile açıkladık.
Bilindiği gibi engelli yakını olan kamu çalışanları için yürürlükte olan Başbakanlık Genelgesinde (2010/2), bakıma muhtaç yakınları olanların günlük izinlerinde kolaylık sağlanacağı belirtilmiştir. 2005 yılında yürürlüğe giren Engelliler Hakkında Kanun metninde yer alan “bakıma muhtaç” ibaresi, 2014 yılında Kanun metninden çıkartılmıştır. Bu Genelgede yer alan bakıma muhtaçlığın karşılığı “ağır engelli” ve yeni mevzuatta ağır engelliliğin karşılığı olan ifadelerdir.
Tıbben bakıma muhtaçlığın, ağır engellilik olduğu, 18 Nisan 2014 Genel Sağlık Sigortası Tescil, Prim ve Müstehaklık İşlemleri Yönetmeliğinde yer alır. Yönetmelikte; “tıbben başkasının bakımına muhtaç kişiler”; Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik kapsamında, yetkilendirilmiş engelli sağlık kurulu raporu vermeye yetkili sağlık kuruluşlarınca, ağır engelli olduğu engelli sağlık kurulu raporu ile belgelendirilen kişilerdir” ifadeleriyle tanımlanmıştır.
Hak sahibi çocuklarının maluliyet ve başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engellilik durumlarının tespitine ve bu tespitlerde esas alınacak sağlık kurulu raporlarına ilişkin usul ve esasları düzenleyen Yönetmelik, Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti İşlemleri Yönetmeliği, 28.09.2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu Yönetmeliğe göre “başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuk”; 20/2/2019 tarihli ve 30692 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelikte tanımlanan “Çok ileri düzeyde ÖGV”, “Belirgin ÖGV” ve “Özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)” ile 20/2/2019 tarihli ve 30692 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelikte tanımlanan “Tam bağımlı engelli birey” durumunu” ifade etmektedir. Bakınız: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/09/20210928-4.htm
Öte yandan, 2882 sayılı Sosyal Hizmetler Kanununun “tanımlar” başlığında; “bakıma ihtiyacı olan engelli”; “engellilik sınıflandırmasına göre resmî sağlık kurulu raporu ile ağır engelli olduğu belgelendirilenlerden, günlük hayatın alışılmış, tekrar eden gereklerini önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını başkasının yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olan kişi” olarak tanımlanmıştır.
Bunlarla birlikte, 20.02.2019 tarihinde Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır. Yönetmeliğe göre “ağır özürlü”; özür durumuna göre özür oranı %50 ve üzerinde olduğu tespit edilenlerden günlük yaşam aktivitelerini başkalarının yardımı olmaksızın yerine getiremeyeceğine özürlü sağlık kurulu tarafından karar verilen kişilerdir. Aynı gün yürürlüğe giren Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik metninde ağır engelliliğin karşılığı “tam bağımlı birey”dir ifadesi yer alır. Yönetmeliğin “Erişkinler İçin Engellilik Sağlık Kurulu Raporunun düzenleme usulü” başlıklı 8’inci madde (f) bendi şu şekildedir: “f) Raporda yer alan bağımlılık değerlendirmesi alanına “evet” ya da “hayır” ifadesi yazılarak bireyin durumu belirtilir ve bu alan hiç bir suretle boş bırakılamaz. Bu Yönetmelikte geçen “tam bağımlı engelli birey” ifadesi, ilgili mevzuatın uygulanması açısından ağır engellilik durumunu ifade eder.”
Tam bağımlı engelli birey; engel durumuna göre engel oranı %50 ve üzeri olduğu tespit edilenlerden doku, organ ve/veya fonksiyon kaybı ve/veya psikiyatri tanısı bağlantılı olarak muhakeme yeteneği değerlendirilmesine göre günlük yaşam aktivitelerini yardım almasına rağmen kendi başına gerçekleştiremediğine karar verilen bireydir.
Yine aynı gün (20.02.2019) tarihinde yürürlüğe giren Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik (ÇÖZGER) metninde, ağır engellilik ibaresi kaldırılmıştır. Yönetmeliğe göre ağır engelliliğin karşılığı olan ifadeler;
5’inci kategori; “çok ileri düzeyde özel gereksinim var”,
6’ncı kategori; “belirgin düzeyde özel gereksinim var (BÖGV)”
7’nci kategori; “özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)”
İfadeleridir.
Yönetmeliğin “Kazanılmış haklar” başlıklı 15’inci maddesi- 1) “Bu Yönetmelikte geçen “Çok ileri düzeyde ÖGV”, “Belirgin ÖGV” ve “Özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)” ifadeleri, ilgili mevzuatın uygulanması açısından ağır engellilik durumunu ifade eder.”
20 Şubat 2019 tarihi öncesi yetişkin ve çocuklar için alınmış tüm engelli sağlık kurul raporları, süresi içinde geçerli olacağından, hakların kullanımında, bu raporlar için “ağır engellilik” ibaresi aranmaya devam edilecektir.
Engelsizkariyer.com için hazırlayan: Ayşe Sarı | SAHİMSEN Engelliler Komisyon Başkanı
Engelsizkariyer.com’u kaynak göstermeden kopyalanması yasaktır. Copyright © 2022 Tüm Hakları Saklıdır.
