İş Kazası ve Meslek Hastalığından Doğan Haklar

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle Kurumca (SGK)  yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen raporlarda meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu belirtilen ve SGK Sağlık Kurulunca bu durumu onaylanan sigortalı, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanır.

İş Kazası: 5510 sayılı Kanunun 13. Maddesine göre iş kazası; sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olaydır.

Bir olaya iş kazası denebilmesi için bu olayın aşağıdaki durum ve hallerde meydan gelmiş olması gerekir:

a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,

b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,

c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

d) 4-a kapsamında çalışan emziren kadın sigortalının (işçi), iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında.

Bağ-Kur çalışanı için ise; iş kazasının kendi adına ve hesabına yürütmekte olduğu iş nedeniyle meydana gelmesi gerekir.

İş kazasının bildirimi zorunluluğu

5510 sayılı Yasada, memurlar hariç tüm çalışanlar için iş kazasını bildirim zorunluluğu vardır.

Yasada iş kazası bildirim süresi;

a) İşçiler için; bunları çalıştıran işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da (SGK) en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde,

b) Bağ-Kur çalışanları için; kendisi tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra üç işgünü içinde bildirimi zorunludur.

Memurların iş kazası bildirimleri

5510 sayılı Kanuna göre memurların iş kazası ve bildirimi zorunlu değildir. Ancak, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa (bakınız: madde 14) göre “kamu ve özel sektör iş yerleri ve işleri” için bildirim zorunlu olduğundan; memurların da iş kazası bildirimi zorunludur. Çırak ve stajyerler de bu Kanuna kapsamındadır. Kazadan sonraki üç iş günü içinde bildirim zorunludur. Kazadan sonraki üç iş günü içinde bildirim zorunludur. Bildirim yapılmadığında idari para cezası vardır. 

İş kazası ve meslek hastalığının SGK’ya bildirimi nasıl yapılır?

İş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile doğrudan ya da taahhütlü posta ile SGK’ya bildirilmesi zorunludur. e-sigorta uygulaması ile de bildirim yapılabilir.

Belirtilen süre, iş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar.

İş kazası tespiti nasıl yapılır?

İş kazası durumunda; çalışma gücü kayıp oranlarının tespitinde kullanılacak sağlık raporları, Sağlık Bakanlığınca rapor vermeye yetkilendirilmiş hastanelerdir.

Sağlık kurulu raporlarının karar hanesinde çalışma gücü kayıp oranı belirtilmez, "Sosyal Güvenlik Kurumunca belirlenecektir." ibaresi yazılır.

Sağlık hizmeti sunucusu tarafından düzenlenen sağlık kurulu raporlarında yer alan çalışma gücü kaybı/maluliyet/özürlülük derecesi SGK Sağlık Kurulu kararlarını bağlayıcı değildir. SGK’nın verdiği kararlara itiraz edilebilir. İtiraz sonucu yeniden inceleme SGK Yüksek Sağlık Kurulunca yapılır.

SGK’ya yapılan bildirimlerin asılsız olduğu anlaşılırsa, ne yapılır?

Kuruma bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında bir karara varılabilmesi için gerektiğinde, Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından veya Bakanlık iş müfettişleri vasıtasıyla soruşturma yapılabilir.

Bu soruşturma sonunda yazılı olarak bildirilen hususların gerçeğe uymadığı ve olayın iş kazası olmadığı anlaşılırsa, Kurumca bu olay için yersiz olarak yapılmış bulunan ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihten itibaren gerçeğe aykırı bildirimde bulunanlardan, 96 ncı madde hükmüne göre tahsil edilir.      

Meslek Hastalığı: Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre ise mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı ifade etmektedir.       

Meslek hastalığının tespiti: Sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına tutulduğunun; SGK tarafından yetkilendirilen hastane tarafından incelenerek raporlanması gerekir.

SGK tarafından gerekli görüldüğü hallerde, işyerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı tıbbî sonuçlarını ortaya koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgeler de incelenir.

Meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücü kaybı oranları tespitinde esas alınacak sağlık kurulu raporlarını düzenlemeye, Sağlık Bakanlığı meslek hastalıkları hastaneleri ile eğitim ve araştırma hastaneleri ve Devlet üniversitesi hastaneleri yetkilidir.

Meslek hastalığı, işten ayrıldıktan sonra ortaya çıkarsa ne yapılır?

Meslek hastalığı, işten ayrıldıktan sonra meydana çıkmış ve sigortalı olarak çalıştığı işten kaynaklanmış ise, sigortalının bu Kanunla sağlanan haklardan yararlanabilmesi için, eski işinden fiilen ayrılmasıyla hastalığın meydana çıkması arasında bu hastalık için SGK tarafından çıkarılacak yönetmelikte belirtilen süreden daha uzun bir zamanın geçmemiş olması şarttır.

Bu durumdaki kişiler, gerekli belgelerle SGK’ya müracaat edebilirler. Başvuru yapmak isteyenler, en yakın SGK müdürlüğüne başvuru yaparak, dilekçesinde meslek hastalığına yönelik başvuru yaptığını, çalışma gücü kaybı ve meslekte kazanma gücü kayıp oranının incelenmesini talep edebilir. SGK, başvuranı yetkili bir hastaneye sevk eder.

Yükümlülük Süresi Aşılmış ancak meslek hastalığı tespit edilmişse ne yapılır?

Herhangi bir meslek hastalığının klinik ve laboratuvar bulgularıyla belirlendiği ve meslek hastalığına yol açan etkenin işyerindeki inceleme sonunda tespit edildiği hallerde, meslek hastalıkları listesindeki yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık Kurumun veya ilgilinin başvurusu üzerine Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile meslek hastalığı sayılabilir.

Meslek hastalığı bildirimi

Sigortalının meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen işverenin, bunu öğrendiği günden başlayarak üç iş günü içinde İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirgesi ile SGK’ya bildirmesi zorunludur.

Bağ-Kur’lu çalışan ise kendisi tarafından, bildirim yapılır.

Bildirimler;

a) Hastaneler veya işyeri hekimlerince meslek hastalığı ön tanısı konulan kişiler, SGK tarafından yetkilendirilen hastanelere sevk edilir.

b) Çalışan veya emeklinin meslek hastalığı iddiası ile SGK İl Müdürlüğüne veya yetkili hastanelere şahsi başvurusu ile yapılır.

c) Şüpheli vakaların meslekte kazanma gücü kaybı oranlarının tespitinde esas alınacak sağlık kurulu raporları; Sağlık Bakanlığı Meslek Hastalıkları Hastaneleri, Eğitim ve Araştırma Hastaneleri ile Devlet Üniversite Hastaneleri tarafından düzenlenir.       

Meslek hastalıkları Sınıflaması

Meslek hastalıkları, Meslek Hastalıkları Listesinde (Ek-2)’de yer alır. Bu sınıflama kapsamında alt gruplar ve gruplar içinde belirlenen hastalıklar yer alır.

a) A Grubu: Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları,

b) B Grubu: Meslekî cilt hastalıkları,

c) C Grubu: Pnömokonyozlar ve diğer meslekî solunum sistemi hastalıkları,

ç) D Grubu: Meslek bulaşıcı hastalıklar,

d) E Grubu: Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları,

olmak üzere beş grupta toplanmıştır.

Meslek hastalıkları hakkında bilgi için bakınız (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan “Meslek Hastalıkları”): https://www.csgb.gov.tr/media/1340/meslekhastaliklari.pdf

Meslek hastalıkları hastanesine sevkler/başvurular aşağıdaki şekillerde olabilir:

a) Meslek hastalığı şüphesi olanlar, herhangi bir sağlık biriminden ilgili meslek hastalıkları hastanesine sevk edilir.

b) Sigortalı, meslek hastalığı iddiası ile sigorta müdürlüklerine başvurduğunda, müdürlük sigortalıyı meslek hastalıkları hastanesine sevk eder.

c) Meslek hastalıkları hastanesinde yapılan periyodik muayene sonucu “meslek hastalığı şüphesi” teşhisi konulabilir.

d) İşyeri hekimleri, meslek hastalığı şüphesi olan sigortalıyı sevk eder.

Hastanelerde yapılacak işlemler:

a) Meslek hastalıklarının tıbbi tanısı ve tespiti yapılır.

b) Meslek hastalıkları sonucu oluşan sürekli iş göremezlik (meslekte kazanma gücü azalma oranı) tespiti yapılır.

c) İlgili denetim birimleri tarafından sigortalının çalıştığı işyerinde mesleki olduğu ifade edilen hastalığı oluşturacak şartların mevcudiyetini belirleyen raporların ilgili sigorta müdürlüğünden temini talep edilir.

d) Geçici iş göremezlik süresi belirlenir.

e) Ölüm gerçekleşmiş ise, ölümün meslek hastalığı sonucu olup olmadığı tespit edilir.

f) Yurtdışı müşterek sigortalı hastalarda meslek hastalığı olup olmadığına, varsa sürekli iş göremezlik oranı tespit edilir.

Nihai Karar: Hastalığın meslek hastalığı olup olmadığı, buna bağlı meslekte kazanma gücü kaybı oranı (sürekli iş göremezlik derecesi) ve sürekli iş göremezlik geliri almakta iken vefat eden sigortalının ölümünün meslek hastalığı sonucu olup olmadığı konularındaki tespit ve nihai karar işlemleri Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Kurulu tarafından yerine getirilmektedir.

İş kazası veya meslek hastalığı sigortasından sağlanan haklar şunlardır:

a) Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi.

b) Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması.

c) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, gelir bağlanması.

d) Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi.

e) İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmesi.

Geçici iş göremezlik; sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde SGK tarafından yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama halidir.

Geçici iş göremezlik ödeneği; iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık sigorta kollarından istirahatlı bulunan sigortalıya geçici iş göremezlik sürelerinde SGK tarafından ödenen parasal yardımdır. İş kazası sonucu iş göremez hale gelenlere ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanma koşulları arasında belli bir sigortalılık süresi, prim ödeme gün sayısı ve yaş gibi faktörler yer almaz. Ancak, Bağ-Kur sigortalıları ile tarım ve orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalılarının geçici iş göremezlik ödeneği hakkından yararlanabilmeleri için genel sağlık sigortası dâhil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması gerekmektedir.

Sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için, sigortalının çalıştığı işten ayrılması, iş yerini kapatması veya devretmesi şartı aranmaz.

Sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış olan sigortalının yeniden tedavi ettirilmesi halinde meslekte kazanma gücünü ne oranda yitirdiği, birinci fıkrada belirtilen sağlık kurullarından alınacak raporlara göre yeniden tespit olunur.

Ölüm geliri: İş kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş göremezlik geliri almakta iken ölen sigortalının hak sahiplerine, ölüm geliri bağlanır.

Evlenme ve cenaze ödeneği: İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölüm geliri almakta iken evlenen kız çocuklarına ödenecek olan evlenme ödeneği, ölen sigortalıdan dolayı ilgililere yapılacak olan cenaze ödeneği hakkında da uygulanır.

ÖZETLE

1. Bağ-Kur’lu çalışan hariç tüm çalışanlar için iş kazası bildirimi, kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhâl, Kuruma en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde yapılmalıdır.

2. Bağ-Kur sigortalılarının iş kazası geçirmeleri hâlinde, bir ayı geçmemek şartıyla kendisi tarafından geçirdiği iş kazasına ilişkin rahatsızlığının bildirimine engel olmadığı günden sonraki üç iş günü içinde bildirimi zorunludur. Bunların, bildirim yapmalarına engel durumlarını hekim raporu ile veya mücbir sebep olayını belgelemeleri şarttır. Bu kişilere, bildirim tarihine kadar geçen süre için yapılacak geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez. Bildirim tarihinden sonraki sürelere ait geçici iş göremezlik ödeneği ödenir.

3.  İşçilerin iş kazası geçirmeleri hâlinde, belirtilen sürelerde işverence bildirim yapılmaması durumunda, bildirimin Kuruma yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği Kurumca işverenden tahsil edilir.

4. Sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına tutulduğunun; gerekli inceleme sonucu SGK Sağlık Kurulu tarafından tespit edilmesi zorunludur.

5. Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı ve bu hastalıkların işten ayrıldıktan en geç ne kadar süre sonra ortaya çıktığı takdirde o işten ileri gelmiş kabul edileceğine Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği (Resmî Gazete Tarihi: 11.10.2008 Resmî Gazete Sayısı: 27021) Ek Hastalık Listesine göre karar verilir.

Yönetmelik ve ekleri için bakınız: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=12511&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

Yönetmelikle belirlenmiş hastalıklar dışında herhangi bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmaması hususunda çıkabilecek uyuşmazlıklar, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca karara bağlanır.

6. Sigortalının, çalıştığı işten ayrıldıktan sonra meslek hastalığı sebebiyle, Kanunda belirtilen yardımlardan yararlanabilmesi için eski işinden fiilen ayrılması ile hastalığın meydana çıkması arasında, Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliğinde belirtilen süreden daha uzun bir sürenin geçmemiş olması şarttır (bu süreler hastalıklara göre değişir).

7. Meslek hastalığı bildirimini, iş yeri hekimi ya da sigortalı kendisi yapabilir. Bunu öğrenen işveren ilk 3 iş günü içinde durumu SGK’ya bildirir.

8. Meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında azalmış bulunduğu SGK Sağlık Kurulunca onaylanan sigortalı, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanır.

9. Sürekli iş göremezlik geliri bağlanabilmesi için, sigortalının çalıştığı işten ayrılması, iş yerini kapatması veya devretmesi şartı aranmaz.

10. Sürekli tam iş göremezlik hâli, sigortalının meslekte kazanma gücünün %100’ünün; sürekli kısmi iş göremezlik hâli ise %10 ilâ %99,99’unun kaybedilmesi durumunu ifade eder.

11. SGK’nın verdiği kararlara itiraz edilebilir. İtiraz sonucu yeniden inceleme SGK Yüksek Sağlık Kurulunca yapılır.

Ayrıntılı bilgi için bakınız. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, madde 13, 14, 16, 17, 18, 19, 20, 21.  https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5510.pdf

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu,

Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği,

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği

Sağlık Bakanlığı-Sosyal Sigortalar Kurumu Sağlık Hizmetleri Protokolü (2005)

Engelsizkariyer.com için hazırlayan: Ayşe Sarı | SAHİMSEN Engelliler Komisyon Başkanı

Engelsizkariyer.com’u kaynak göstermeden kopyalanması yasaktır. Copyright © 2022 Tüm Hakları Saklıdır.