Bu bölümde, yerel yönetimlerin (belediye), kurum ve kuruluşların engellilere yönelik hizmetlerine yer verilmiştir.
Bu bölümde yer verilen hizmetlerden, özel bir engel oranı belirtilmemiş ise engel oranı en az %40 olanlarla ÇÖZGER raporunda 1’inci kategori (Özel gereksinimi var-ÖGV) hariç diğerleri yararlanacaktır. Kişilerin, engellilik durumlarını belirten raporla (engellilik raporu, ÇÖZGER raporu) birlikte ilgili kurum ya da kuruluşa başvuru yapması gerekmektedir.
Engelli Haklarından Kimler Yararlanabilir?
Ülkemizde engelli haklarından yararlanmak için; bireyin en az %40 oranında engelli olduğunu, Sağlık Bakanlığı tarafından engelli sağlık kurul raporu vermeye yetkilendirilmiş bir hastaneden aldığı raporla belgelemiş olması gerekir. Bunun yanında 20 Şubat 2019 tarihinden önce alınmış raporlarda, engelli bireylerin özel eğitim almaları için gerekli engel oranında alt sınır %20’dir.
20 Şubat 2019 tarihinde yayınlanan Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik (ÇÖZGER) gereği 1’inci kategori olan “özel gereksinimi var-ÖGV” (engel oranı karşılığı %20-39) dışındaki tüm kategoriler, %40 ve üzerinde engelli sayılırlar. ÇÖZGER raporu olanlar, raporlarında belirtilmiş özel gereksinim alanına (fizyoterapi, özel eğitim, rehabilitasyon vb.) yönelik özel eğitim ve rehabilitasyon hizmetlerinden yararlanabilirler.
Mevcut mevzuata göre engellilerin haklarını talep etmeleri için, raporlarının Ulusal Engelliler Veri Bankasına kayıtlı olması zorunluluğu yoktur. Özürlüler Veri Tabanı Oluşturulmasına ve Özürlülere Kimlik Kartı Verilmesine Dair Yönetmeliğin; “kimlik kartının niteliği” başlıklı 5’inci maddesine göre; engelli kimlik kartına sahip olmayan engelliler, ilgili mevzuatla tanınan haklardan sağlık kurulu raporunu ibraz ederek faydalanabilir. Kişiler, engelli haklarından yararlanmak için engelli kimlik kartını ya da engellilik sağlık kurul raporunun/ÇÖZGER raporunun aslını beyan ederler.
Engelli Kimlik Kartı: Engelli kimlik kartı çıkartmak, isteğe bağlıdır. En az %40 ve üzerinde geçerli engelli sağlık kurul raporu olan yetişkinler ile ÇÖZGER raporunda 2. kategori ve üzerinde özel gereksinim düzeyi yazılı olan çocuklar, engelli kimlik kartı alabilirler.
Raporunda “ağır engelli” ya da “tam bağımlı” yazanlar, “refakatli” ibareli engelli kimlik kartı alırlar. ÇÖZGER raporunda, “çok ileri düzeyde özel gereksinim var (ÖGV)”, “belirgin özel gereksinimi var (BÖGV)” ve “özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)” ifadeleri olan çocuklar ise ağır engelli sayıldıklarından “refakatli” ibareli engelli kimlik kartı alabilirler.
Başvuru: Sağlık kurul raporunun aslı gibidir fotokopisi (20 Şubat 2019 tarihinden sonra rapor alanlar için e-nabız sisteminden alınmış rapor örneği), 2 resim ve nüfus kağıdı fotokopisi ile birlikte illerde Aile ve Sosyal Hizmetler il müdürlüklerine, ilçelerde sosyal hizmet merkezlerine başvuru yapılır.
ÇÖZGER için mevzuatla uyum arandığında kullanılacak tablo: ÇÖZGER’de engel oranı ya da ağır engellilik yazılmayacağından özel gereksinimli çocuklar için tanımlanmış hakların kullanımında engel oranlarının belirlenmesi için Yönetmelik ekinde açıklanmış 7 kategorinin (özel gereksinim düzeyleri) karşılığı olan engel oranlarına bakılması gerekir. Buna göre;
1. Kategori: Özel gereksinim var (ÖGV): %20-39 oranında engelli sayılır.
2. Kategori: Hafif düzeyde özel gereksinim var: %40-49 oranında engelli sayılır.
3. Kategori: Orta düzey özel gereksinim var: %50-59 oranında engelli sayılır.
4. Kategori: İleri düzeyde özel gereksinim var: %60-69 oranında engelli sayılır.
5. Kategori: Çok ileri düzeyde özel gereksinim var: %70-79 oranında engelli sayılır ve ağır engelli olduğu kabul edilir.
6. Kategori: Belirgin düzeyde özel gereksinim var (BÖGV): %80-89 oranında engelli sayılır ve ağır engelli olduğu kabul edilir.
7. Kategori: Özel Koşul Gereksinimi var (ÖKGV): %90-99 oranında engelli sayılır ve ağır engelli olduğu kabul edilir.
Başvurularda kullanılacak rapor örneği
20 Şubat 2019 tarihinde itibaren alınan raporlar, Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan elektronik bilgi sistemine kayıt edilmektedir. Kişiler aldıkları raporu, e-nabız sistemi üzerinden karekodlu olarak görebilirler. E-nabız üzerinden alınan rapor örneği, “aslı gibidir” onayı olmadan kullanılabilecektir.
20 Şubat 2019 tarihi öncesi alınmış raporların “aslı gibidir” onayı, raporun alındığı hastaneden yapılmalıdır. Ayrıca, aile hekimlerinin de, raporun aslının beyan edilmesi halinde “aslı gibidir” yapmaya yetkileri vardır. Elinde tek bir rapor aslı olanlar, rapor asıllarını hiçbir kuruma vermemelidir. Engelli bir kişinin herhangi bir kuruma yaptığı başvuruda “aslı gibidir” onaylı rapor örneği yok ise; kurumların, rapor aslını görmeleri halinde Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik kapsamında (madde 7 ve 8), raporun fotokopisine “aslı görülmüştür” kaşesi basarak işlem başlatma yetkileri vardır.
20 Şubat 20219 tarihi öncesi alınmış raporların, Ulusal Engellilik Veri Bankasına kaydı, hastaneler tarafından yapılmaktadır. Elinde ıslak imzalı rapor aslı bulunanların, rapor aldıkları hastanelere dilekçe ile başvuru yaparak veri bankasına kayıt için talepte bulunmaları mümkündür.
Engelli ve engelli ailelerine sunulan hizmetler
1) Uydu Sistemleri, Telefon hizmetleri
a) Digitürk İndirimi: Engelliler, gaziler ve şehit eşleri için Digitürk paketleri ek %35 indirimlidir ve ücretsiz aktivasyon ve iç kurulum ve ücretsiz HD kalitesi hizmeti vardır. İndirimden yararlanmak için engelli kimlik kartı ya da engelli sağlık raporu ile birlikte başvuru yapılabilir. Doğrudan Digitürk desteğine bağlanmak için 0(212) 473 73 73 telefon numarasından müşteri hizmetleri bölümünü arayabilirsiniz. Bakınız: https://www.digiturkburada.com.tr/engellilere_digiturk.html
Digitürk, görme engellilerin, (0212) 473 73 73-Müşteri Hizmetlerini arayarak abonelik taleplerini ilettiklerinde, en kısa zamanda Braille alfabesiyle hazırlanmış abonelik sözleşmesini kendilerine ulaştıracağı bilgisini paylaşmıştır.
b) Türk Telekom: Engelli, gazi ve şehit yakınlarına özel bireysel faturalı mobil tekliflerde %25 indirim uygulanmaktadır. Erişilebilir çözümler kapsamında; Sesli Bilgilendirme Servisleriyle görme engelli ev telefonu müşterilerine kendilerine gönderilen bilgilendirme SMS’leri sesli mesaj olarak alabilirler. Görme engelliler Faturalarına Braille Alfabesiyle veya Sesli Olarak ulaşabiliyor. İşitme engelli müşterilerin kullanımına özel Görüntülü Çağrı Merkezi Hizmeti Online İşlem Merkezi üzerinden sağlanmaktadır. Engelli, gazi ve şehit yakını müşteriler, Müşteri Hizmetlerini aradıklarında öncelik kazanıyor. İşitme ve Konuşma Engellilere Özel Anons Servisi ile işitme ve konuşma engelli bireysel ev telefonu müşterilerin hayatlarını kolaylaştırarak iletişimlerine destek olunuyor. Türk Telekom evde internet Abonelik Sözleşmesini sesli dinleyebilirsiniz. Tüm bu hizmetlerden yararlanmak ve incelemek için linki tıklayınız: https://www.turktelekom.com.tr/destek/engellilere-ozel-hizmetler
Türk Telekom iletişim 444 1 444 nolu telefonu arayabilirsiniz.
d) Türksat Uydunet-Kablolu TV Hizmetleri: Türksat'ın hizmetini vermiş olduğu Uydunet internet hizmetinde, abonelerin gerekli koşulları sağlamak şartı ile (en az %40 engellilik durumu) %25 indirimli olan Engelsiz Tarife uygulaması vardır. Kablo TV ve İnteraktif hizmetler kapsamında tüm tarife ve kampanyaları (beINSports Paketi Dışında) %25 indirimli olarak faydalanabilirler. Kablonet hizmeti Analog KabloTV hizmeti ile beraber sunulmaktadır.
Engelsiz Tarifeye, engel oranı %40 ve üzerinde olan vatandaşlarımız abone olabileceklerdir. Engelli vatandaşlar, bu indirimden, adlarına kayıtlı sadece bir abonelik paketi için yararlanabilir. Engelli vatandaş, kendisi veya yakını adına açılan bir abonelik için indirim hakkına sahiptir. Abonenin birden fazla aktif indirimli paketi olamaz. Kablonet hizmetine dair indirim belirtilen tarife ücretleri ve kota aşım ücretleri için geçerlidir. Engelli Müşterilerin abone olduğu interaktif hizmetler bu indirim kapsamında değildir. (Sabit IP, Kabloses, Antivirüs Hizmeti vb.)
"Engelsiz İletişim Hattı" talep ve şikayetlerini telefon aracılığı ile bildiremeyen konuşma ve işitme engelli abonelerin için Türksat A.Ş.'nin başlattığı bir hizmettir. "Talep" yazıp, hizmet numarası birlikte şikayet, istek ve taleplerini 5126'ya SMS gönderildiğinde mesaj, SMS hattı üzerinden kaydedilip cevaplanmaktadır. 5126 Engelsiz İletişim SMS hattından engelli abonelerin yanı sıra tüm aboneler faydalanabilir. Bakınız: https://www.turksatkablo.com.tr/Engelsiz-iletisim-Hatti
Hizmetleri incelemek için tıklayınız: https://www.turksatkablo.com.tr/internet-Tarifeler-Engelsiz-Tarife,116
Müşteri hizmetleri telefon numarası: 0850 804 4444
e) Turkcell Süperonlıne hizmetleri: Sosyal Destek Kampanyasından, engellilik oranları %40 ve üzeri olan engelliler, gaziler, şehit eşleri ile engelliler, gaziler ve şehitlerin birinci derece yakınları (anne, baba veya çocuklar) faydalanabilirler. Kampanyaya katılım 31 Aralık 2024 tarihine kadar geçerlidir. Hak sahipleri Turkcell Superonline Müşteri Hizmetlerine (0 850 222 0 222) yapılacak başvurularla kampanyaya katılabilirler. Bu hizmetlerde %25 indirim mevcuttur. İndirim uygulaması, bireysel Superonline aşım ücretlerinde de geçerlidir.
Bu kampanya öncesinde Engel Tanımayanlar olarak sunulan; aşağıdaki teklifler güncel durumda belirtilen %25 indirim dahilinde oldukları için kapsam dışındadır. Teklifler: Engel Tanımayanlar -? Fiber Kampanyası, Engel Tanımayanlar - Yalın ADSL Kampanyası, Engel Tanımayanlar -ADSL Kampanyası ve Engel Tanımayanlar -ALO 300 Dakika Paketi
Kampanyaya katılım için gerekli belge veya raporu Turkcell Superonline bayilerine iletmeniz veya “Evde Hizmet” kapsamında Turkcell Superonline yetkililerine teslim etmeniz ve engelli/gazi/şehit yakını olma bilgisinin işlenmesine dair açık rızanızı vermeniz halinde kampanyadan yararlanabilirsiniz. Belgelerinizi teslim ettikten sonra, Bayiler, ve çağrı merkezi üzerinden paket /tarife /kampanya alımlarınızda indirimli fiyatlardan yararlanabilirsiniz.?
?Yazılı çağrı merkezine erişim, Görüntülü çağrı merkezine erişim ,Görme engelliler için sesli fatura, Sesli Sözleşme, Superonline Aydınlatma Metni’nin işitsel versiyonu, Superonline Aydınlatma Metni’nin görsel versiyonu, Erişebilir bayi bilgileri için tıklayınız: https://www.superonline.net/sosyal-destek
Turkcell Çağrı Merkezi telefonu: 0532 532 0000
Sosyal destek kapsamındaki müşteriler, iletişim danışmanlarıyla yazılı olarak iletişime geçebilir. Tıklayınız: https://www.superonline.net/tr/sosyal-destek-iletisim
f) Cep Telefonu Hizmetlerinde İndirim: Turkcell (%25 indirim) ve Vodafon da (%25 inidirim) engellilere özel tarifeler mevcuttur. Bu tarifelerden engelli kişi kendi adına yararlanır. Vodafon sosyal destek için tıklayınız: https://www.vodafone.com.tr/sosyal-destek
e) D-Smart hizmetleri: Engelli, gazi ve şehit yakınları için, D-Smart güncel paket fiyatlarımızdan %25 indirim uygulanacaktır. Engel oranı %40 ve üzeri olan engelli müşteriler D-Smart paketlerinden %25 indirimli faydalanabilirler. Her müşteri bir adet aktif indirimli D-Smart aboneliği hizmetinden faydalanabilir. 24 ay boyunca indirimli ve sabit fiyat, aktivasyon ve kurulum bedeli hediye ve ihtiyacınıza uygun paket seçenekleri vardır.
Hızlı Başvuru Hattı: 0850 266 00 00
Bakınız: https://www.dsmart.com.tr/firsatlar/tv/engelli-gazi-ve-sehit-yakinlarina-ozel-d-smart
Türk Telekom Telefon Kütüphanesi
Türk Telekom, Boğaziçi Üniversitesi Görme Engelliler Teknoloji Laboratuvarı (GETEM) işbirliğiyle Türkiye'nin ilk telefon kütüphanesini hayata geçirdi. Telefon Kütüphanesi Projesi ile yüzlerce sesli kitap 0 800 219 91 91 numaralı telefon üzerinden görme engelli Türk Telekom müşterilerine ev telefonları üzerinden ücretsiz olarak sunuluyor. GETEM ve Türk Telekom işbirliği ile hayata geçen Telefon Kütüphanesi projesi kapsamında görme engelli Türk Telekom müşterileri GETEM kütüphanesindeki yüzlerce kitabı ücretsiz olarak dinleyebiliyor.
Görme engelli Türk Telekom müşterileri GETEM'e üye olduktan sonra aldıkları şifreleri ile sesli kitaplara ücretsiz olarak erişebiliyor. Sadece ev telefonları üzerinden faydalanılabilecek olan Telefon Kütüphanesi Projesi'nin kullanıcıları; dilediği kitabı seçme, bir sonraki aramada kaldığı yerden devam etme veya bölümler arasında ileri geri gidebilme gibi seçeneklere sahip.
Müze ve ören yerleri
Giriş ücretsizdir. Özel işletilen müze ve ören yerlerine giriş ücretli olabilir.
Devlet Tiyatroları
Gösteriler ücretsiz izlenir. Özel tiyatrolar ücretli olabilir.
Engelli bireyler tarafından teşkil edilen tiyatrolar, Kültür Bakanlığından maddi destek almaktadır.
Sinema bileti indirimi
Sinema işletenler, engelliler için bilet fiyatlarında %50 oranında indirim yapabilirler.
Futbol müsabakalarının izlenmesi
6222 sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliği Önleme Kanunu gereği, futbol müsabakalarına kartla girilmesi zorunlu olduğundan engelliler, uygun gördükleri passolig kartını almak zorundadırlar. Lig takımları oynanacak maçlar için belirli sayıdaki engelli taraftara kontenjan ayırmaktadır. Bu kontenjandan yararlanmak isteyenlerin, ilgili takım yetkilileriyle iletişime geçmeleri gerekmektedir.
Askerlikten muaf olan, en az %40 engel oranına sahip gençler, her yıl Mayıs ayında, Engelliler Haftasında yapılan bir günlük Temsili Askerlik Törenine katılabilirler. Bu törene katılmak isteyenler, yaşadıkları yerdeki en yakın askeri birliğe, her yılın Nisan ayında başvuru yapması gerekmektedir.
Oturulan konutta düzenleme yapılması
Oturulan konutta ve apartmanda mevzuat gereği engellilere uygun düzenlemeler yaptırılabilir. 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanun’unun 42’nci maddesine göre; “Engellilerin yaşamı için zorunluluk göstermesi hâlinde, proje tadili kat maliklerinin en geç üç ay içerisinde yapacağı toplantıda görüşülerek sayı ve arsa payı çoğunluğu ile karara bağlanır. Toplantının bu süre içerisinde yapılamaması veya tadilat talebinin çoğunlukla kabul edilmemesi durumunda; ilgili kat malikinin talebi üzerine bina güvenliğinin tehlikeye sokulmadığını bildirir komisyon raporuna istinaden ilgili mercilerden alınacak tasdikli proje değişikliği veya krokiye göre inşaat, onarım ve tesis yapılır. İlgili merciler, tasdikli proje değişikliği veya kroki taleplerini en geç altı ay içinde sonuçlandırır.”
Engelli seçmenler için düzenleme yapılması
Seçim Kurulları seçimlerde oy kullanacak engelliler için oy kullanma alanlarını engellilere uygun hale getirmekle yükümlüdürler. Seçmen kaydı sırasında engelli sağlık raporunu veriniz. Yatağa bağımlı olup evden çıkamayacak durumda olduklarını hekim raporu ile tespit ettiren seçmenler, evlere oy sandığı talebinde bulunabilirler. Evde oy verme işleminden yararlanmak isteyenler, seçmen listesi ile ilgili haberleri takip etmeli ve istenen raporu hazırlamalıdır.
Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanuna göre; “Sandıkların konulacağı yerleri ve oy verme işinin vaktinde sona ermesi için gerekli tedbirleri ilçe seçim kurullarının denetiminde sandık kurulu tespit eder. Sandıkların konulacağı yerlerin belirlenmesinde seçmenin oyunu kolaylıkla, serbestçe ve gizli şekilde verebilmesi gözetilir. Engelli seçmenlerin oylarını rahatlıkla kullanabilmeleri için gerekli tedbirler alınır.
Oy verme günü sandık başına gelecek seçmenler, sandık kurulu önüne başkan tarafından sıra ile birer birer alınırlar. Gebeler, hastalar ve engelliler bekletilmezler. Yaşlılar önce alınabilirler.
Körler, felçliler veya bu gibi bedeni engellilikleri açıkça belli olanlar, bu seçim çevresi seçmeni olan akrabalarından birinin, akrabası yoksa diğer herhangi bir seçmenin yardımı ile oylarını kullanabilirler. Bir seçmen birden fazla malule refakat edemez.”
Refakat eden seçmene de oy vermede öncelik tanınır.
www.ysk.gov.tr adresinden “yurt içi seçmen sorgulama” kısmından sistemde bilgiler kontrol edilebilir. Ortopedik ve görme engelliler bu sorgulamada engellilik durumunu “yok “ olarak görüntüler ise “Engelli Beyan Formu” doldurarak engelliliklerini beyan edebileceklerdir. Bu beyan formunu Yüksek Seçim Kurulunun her seçim öncesi belirttiği tarihler arasında Mahalle Muhtarlıklarına kendileri ya da bir yakınları ile iletebileceklerdir.
Görme engelliler, bağımsız oy kullanabilecekleri özel şablonları (STK’lar tarafından hazırlanan) ilk kez Haziran 2018 seçimlerinde, şablona ulaşanlar tarafından kullanmıştır. Yüksek Seçim Kurulunun, sonraki seçimlerde bu şablonları kendi bütçesinden bastırarak tüm seçim sandıklarına göndermesi beklenmektedir.
Haklarında vasilik kararı alınmış olan engelli bireylerin vasilik bilgileri nüfus kayıtlarına geçer ve bu bilgiler Yüksek Seçim Kurulu tarafından alınır; sonuçta bu kişiler oy kullanamazlar.
Belediye hizmetleri
Büyükşehir, il, ilçe ve belde belediyeleri engellilere yönelik çalışmalar yapmakla yükümlüdürler. Yaşadığınız il/ilçe belediyelerine müracaat ederek engellilere yönelik hizmetleri öğrenebilirsiniz.
Yerel yönetim hizmetleri mevzuat bilgisi: İl özel idareleri 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununa göre; sağlık, eğitim, spor, çevre, trafik ve kültür hizmetleriyle yaşlılara, kadın ve çocuklara, engellilere, yoksul ve düşkünlere yönelik hizmetlerin yapılmasında ilde dayanışma ve katılımı sağlamak, hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimliliği artırmak amacıyla gönüllü kişilerin katılımına yönelik programlar uygular.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununa göre sağlık merkezleri, hastaneler, gezici sağlık üniteleri ile yetişkinler, yaşlılar, engelliler, kadınlar, gençler ve çocuklara yönelik her türlü sosyal ve kültürel hizmetleri yürütmek ve bu amaçla sosyal tesisler kurmak, meslek ve beceri kazandırma kursları açmak, işletmek veya işlettirmek, bu hizmetler için üniversiteler, yüksekokullar, meslek liseleri, kamu kuruluşları ve sivil toplum örgütleri ile işbirliği yapmak, büyükşehir belediyelerinin görevleri arasındadır. Büyükşehir belediyeleri, engellilerle ilgili faaliyetlere destek olmak üzere engelli merkezleri ve engellilerle ilgili bilgilendirme, bilinçlendirme, yönlendirme, danışmanlık, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri vermek üzere engelli hizmet birimleri oluştururlar.
5393 sayılı Belediye Kanununa göre belediye hizmetleri, vatandaşlara en yakın yerlerde ve en uygun yöntemlerle sunulur. Bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak, engellilere yönelik hizmetleri yürütmek ve engelliler merkezini oluşturmak, belediyelerin görevleri arasındadır. Belediye; sağlık, eğitim, spor, çevre, sosyal hizmet ve yardım, kütüphane, park, trafik ve kültür hizmetleriyle yaşlılara, kadın ve çocuklara, engellilere, yoksul ve düşkünlere yönelik hizmetlerin yapılmasında beldede dayanışma ve katılımı sağlamak, hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimliliği artırmak amacıyla gönüllü kişilerin katılımına yönelik programlar uygular.
16.8.2006 tarihli Büyükşehir Belediyeleri Özürlü Hizmet Birimleri Yönetmeliğine göre büyükşehir belediyelerinde engellilerle ilgili bilgilendirme, bilinçlendirme, yönlendirme, danışmanlık, bakım, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri verilmektedir. Birim, engelli bireylerle ilgili veri tabanı oluşturur. Üniversiteler, özel kuruluşlar, özürlülere hizmet amacıyla kurulmuş vakıf, dernek ve bunların üst kuruluşları, kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarıyla ortak çalışmalar yaparak özürlülere yönelik toplum temelli rehabilitasyon programlarını uygular. Engellileri nitelikli işgücü haline getirerek, çalışma yaşamına katılmalarını sağlamak üzere mesleki rehabilitasyon ve eğitim programları için başvuran engellileri değerlendirerek uygun mesleki rehabilitasyon ve mesleki eğitimleri verir. Ekonomik durumu yetersiz engellilere ayni ve nakdi yardım yapar. İhtiyaç halinde engellilerin durumlarına uygun araçlarla bulundukları mekanlardan hastane, okul ve rehabilitasyon merkezi gibi yerlere ulaşımlarını sağlar. Bakıma muhtaç engellilere ve yaşlılara bakım hizmeti sunmak veya bu hizmeti ilgili mevzuat gereğince satın alır.
Birime hizmet almak için başvuranlardan T.C. kimlik numarasının da yer aldığı talep veya kayıt formu, sağlık kurulu raporu veya engelli kimlik kartı istenir. Birimin sosyal yardımlarından yararlanacak olan engelli ve ailelerine yapılacak yardımlarda; SYDV tarafından yardım alanlarda aranan ölçütlerin aranması esastır. Birim, özürlülere yönelik olarak; üniversiteler, özel kuruluşlar, engelli örgütleri, kamu kurum ve kuruluşları; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile işbirliği halinde, gönüllülük esasına dayanan hizmetlerin yapılmasını temin eder.
Belediye hizmetlerine erişim/talep/şikâyet: Birçok belediye, yatılı ve gündüzlü bakım ve rehabilitasyon hizmeti, yemek, temizlik, hasta nakil vb. destek hizmetleri vermektedir. Özellikle yalnız yaşayan ya da hareketleri kısıtlı vatandaşlar, ilgili belediyeden günlük yemek ve temizlik gibi destek hizmeti talep edebilir. Alo 153 “Yerel idari hizmetler uygulaması” (Ankara için Mavi Masa, İstanbul İçin Beyaz Masa) aranarak şikâyet ve talep iletilebilir, hizmetler hakkında bilgi alınabilir.
TOKİ kura çekilişinde haklar
TOKİ kampanyalarında uygun şartları taşıyan engelliler, engellilere ait kuraya katılırlar. Kurada çıkmayanlar, genel kuraya katılabilirler.
Bakıma muhtaç yakını olan erbaş ve erler hakkında
22.7.2020 tarihinde yayınlanan Asker Alma Yönetmeliği’nin Genel Esaslar başlıklı 29’uncu maddesine göre; “Erbaş ve erler dağıtımlarında, nüfusa kayıtlı oldukları ve kendileri ile ailelerinin dağıtım tarihinden önce daimi ikamet ettikleri il mülki sınırları içindeki birlik, kurum ve karargâhlara tertip edilmez. ….. ilgili mevzuat kapsamında usulüne göre annesi, babası veya eşi hakkında erişkinler için engellilik raporu, çocukları hakkında çocuklar için özel gereksinim raporu düzenlenen erbaş ve erler hakkında bu fıkra hükümleri uygulanmaz.”
Öte yandan maddi olarak muhtaç durumda olan asker aileleri maddi destek almak için bulundukları il/ilçedeki SYDV’lere başvuru yapabilirler.
Pasaport alımı
Pasaport Kanunu’na göre; diplomatik, hususi veya hizmet damgalı pasaport alanların ergin olsalar dahi yanlarında yaşayıp evli bulunmayan ve iş sahibi olmayan aynı zamanda bedensel, zihinsel veya ruhsal engellerinden en az biri nedeniyle sürekli bakıma muhtaç durumda olduğu (ağır engellilik ve karşılığı olan ifadeler) resmi sağlık kurumlarının düzenlediği sağlık kurulu raporu ile belgelenen çocuklarına da hak sahibi kişinin pasaportu ile aynı sürede geçerli pasaport verilir. Dışişleri Bakanlığı sitesinde yer alan bilgilere göre pasaport için gerekli belgelere ilave olarak kısıtlılar (zihinsel engelliler) için veli, vasi veya kayyum kararı ve muvafakat belgesi (hakkında vasi kararı varsa, vasilik belgesi) beyan edilmelidir.
Askerlikten muafiyet
7179 sayılı Askeralma Kanunu metninde askere alınma ile ilgili olarak engellilere yönelik özel bir hüküm yoktur. Doğuştan ya da sonradan engelli olup, sürekli raporu olanlar; askerlik ile işlemlerde yeniden sağlık kurul raporu almaktadırlar. Bu konuda engelli ve ailelerinin yaşadığı zorlukların farkında olarak, Kanun metninde bir düzenleme gerektiğini belirtmek isteriz. Mevcut engelli sağlık kurul raporları Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik kapsamında alınırken, askerliğe yönelik sağlık kurul raporu, Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliğinde belirtilen esaslara göre alınır. Engelliliğin ve askerliğe elverişli olup olmama halinin değerlendirilmesinde olan farklılık, engelli bireylerin yeniden rapor almasına neden olmaktadır.
Kanunun “Sağlık muayene ve onay işlemleri” başlıklı 15. maddesine göre; yükümlülerin sağlık muayeneleri Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliğine göre yapılır. Sağlık muayeneleri; öncelikle yükümlünün kayıtlı olduğu aile hekimi, yoksa müracaat ettiği askerlik şubesine en yakın yetkili hastane hekimi tarafından yapılır. İl dışında bir hastaneye sevk edilenlerin yol harcırahı; 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümlerine göre ödenir. Yapılacak sağlık muayenelerinden herhangi bir ücret veya katkı payı alınmaz. “Askerliğe elverişli değildir” kararlı sağlık kurulu raporları, Bakanlığın (MSB) onayını müteakip kesinleşir. Haklarında verilen sağlık kararına itiraz edenler yeniden muayeneye gönderilir. Yurt dışında yaşayan yükümlülerin sağlık muayeneleri de aynı şartlara göre yapılır. Askerliğe elverişli olmayanlar silahaltına alınmaz.
Askerliğe elverişli olmamak; mevcut mevzuata göre engelliliğin karşılığı değildir. Askerliğe elverişli olmayanlar, en az %40 oranında engellilik sağlık kurul raporu almaları halinde engelli haklarından yararlanabilirler.
Özel kreş ve gündüz bakımevlerinden yararlanma
Hafif zihinsel, görme, işitme, konuşma ve bedensel engelli olan çocukları kabul eden kuruluşlarda özel eğitim öğretmeni veya rehber öğretmen bulundurulur. Anne ya da babası engelli olan çocuklar, ücretsiz olarak kuruluşlara yerleştirilir. Ücretsiz olarak yerleştirilen çocukları kabul etmeyen kuruluşlar hakkında Yönetmelik’in 51. madde hükümleri uygulanır. Bakınız: Özel Kreş ve Gündüz Bakımevleri ile Özel Çocuk Kulüplerinin Kuruluş ve İşleyiş Esasları Hakkında Yönetmelik
Milli Piyango Bayiliği
Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü Sayısal Oyunlar Yönetmeliği’ne göre engellilerden; 18 yaşını doldurmuş ya da kazai rüştünü kazanmış olmak, dolandırıcılık, hırsızlık, zimmet, rüşvet, ihtilas, irtikap, kaçakçılık, sahtekarlık, hileli iflas veya vergi kaçakçılığı nedeni ile hürriyeti bağlayıcı ceza almış veya ağır cezayı gerektiren suçlardan birinden hüküm giymiş olmamak, akıl hastalığı nedeni ile özürlü bulunmamak, vesayet veya hacir altına alınmamış olmak şartıyla, başvuranlar için kura çekilişine tabi tutulmaksızın öncelik tanınır ve bayilik ruhsatı verilir. Başvuru, Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü Şube Müdürlüklerine yapılır.
Öte yandan, engelliler için bayilik/büfe vb. çalışma ruhsatı veren belediyeler vardır. Bu konuda belediyelerden bilgi alınabilir.
Engelli Sporcular
Engellilerin profesyonel olarak spor yapmaları için Devlet Bakanlığına bağlı Engelliler Spor Federasyonu vardır.
Engelli gençler için Paralimpik ve Deafolimpik Oyunları, Dünya Özel Olimpiyat Oyunları’nda ilk üç dereceyi alanlara milli sporcularda olduğu gibi özel bir puan verilmektedir. Bu gençler de özel yetenek sınavlarına girmeyecek ve yerleştirmelerini ÖSYM yapacaktır. YGS olmadan Yüksek Öğrenime yerleşme hakkı verilmiştir.
Elektrik Faturasında İndirim
Düzenli sosyal yardım alanların elektrik faturalarının bir kısmı (150 kilovatsaate kadar) Devlet tarafından ödenmektedir. 31.01.2022 tarihinde Cumhurbaşkanı Kabine Toplantısının ardından yaptığı açıklamada en düşük tarifede aylık elektrik tüketiminin 150 kilovattan 210 kilovata çıkarıldığını bildirmiştir. Engelli maaşı alanların bu haktan yararlanmak üzere en yakın sosyal yardımlaşma dayanışma vakfına başvurması önerilir. Evde bakım aylığı alanlar elektrik fatura indiriminden yararlanamazlar.
Bu destek için her bir haneden birer kişi belirlenecek, elektrik destek miktarları bu kişilerin adına her ay düzenli olarak PTT'ye yatırılacak. Destek miktarı hanede yaşayan kişi sayısına göre belirlenirken, her ay sabit olarak PTT'ye elektrik bedel kontörü adı altında vatandaşın yararlanabileceği destek kadar kontör yatırılacak.
Ödeme yöntemi ise şu şekildedir: Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı faturası kesilen vatandaşların hak ettiği destek miktarı kadar PTT'ye ödeme yapacak. Faturası kesilen vatandaş PTT'ye faturasını götürdüğünde, gişede yararlanacağı destek miktarı söylenecek ve kalan miktar kendisinden tahsil edilecek. Vatandaşın yararlanacağı destek miktarı haneden yaşayan kişi sayısına göre değişecek. Desteklenen miktar ise daha sonra PTT tarafından elektrik perakende şirketlerine ödenecek. Kişiler, destek miktarı dışında kalan fatura bedellerini kendileri ödeyecek.
Konu hakkında sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfından bilgi alınız. Bakınız: İhtiyacı Olan Hanelere Elektrik Tüketim Desteği Verilmesi Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararı, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/02/20190228-11.pdf
Evlerinde solunum cihazına bağlı hastası olanların, elektrik borcu olduğunda; eğer elektrik dağıtım şirketine engelli raporları ile bildirim yapmışlarsa, borçlarına karşılık elektrik kesintisi uygulanmaz.
Kronik Hastalara Yönelik Elektrik Desteği Programı
Kronik hastalığı nedeniyle cihaza bağımlı hasta vatandaşların bulunduğu ve 3294 sayılı Kanun kapsamında ihtiyaç sahibi olarak tespit edilen hanelere elektrik tüketim desteği sağlanmaktadır. Bu kapsamda destek programında; hanelerde hasta başına aylık 150 kWh karşılığı tutarınca destek sağlanmaktadır.
Elektrik kesintisi olması halinde yaşanabilecek mağduriyetlerin önlenebilmesi için Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma (SYD) Vakıflarınca, elektrik tüketim desteğinden faydalanan hak sahiplerine başvuruları halinde kesintisiz güç kaynağı alımına yönelik yardım yapılabilir. Ancak hak sahiplerinin daha önceden Sosyal Güvenlik Kurumundan (SGK) kesintisiz güç kaynağı temin etmemiş olması gerekir. Öte yandan, kesintisiz güç kaynağı için hekim raporu alanlar, SGK’dan temin yoluna gidebilir, katkı payını ödeme güçlüğü çekenler SYD Vakıflarından maddi destek isteyebilirler. Desteğin verilmesi hususunda son karar Vakıf Mütevelli Heyetine aittir.
Başvurular hastaların ikametgâhlarının bulunduğu yerdeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma (SYD) Vakfına yapılır. Başvurularda, hastanın kronik hastalığına ve cihaz kullanması gerektiğine ilişkin sağlık raporu başvuran tarafından SYD Vakfına ibraz edilir. Başvuranlar Vakıflardan temin edecekleri Elektrik Desteği Programı Başvuru Formunu imzalayarak başvuruda bulunur. Başvurudan sonra SYD Vakfı personeli, sağlık personeli ile birlikte haneye ziyarette bulunarak muhtaçlık durumunu ve cihaza bağlılık durumunun tespitini gerçekleştirir. Hane ziyareti ve bilgileriniz SYD Vakfı Mütevelli Heyeti tarafından değerlendirilir.
Hastaların sağlık gerekçesiyle evden çıkamayacak durumda bulunması söz konusu ise hastanın vekili, vasisi veya velisi tarafından hasta adına başvuru yapılabileceği gibi bu kişilerin bulunmaması durumunda hastanın hanesinde Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma (SYD) Vakfı personeli tarafından da başvuru alınabilir.
Kaynak linki: https://www.aile.gov.tr/sss/sosyal-yardimlar-genel-mudurlugu/elektirik-tuketim-destegi/
Rapor süresi bitmiş/bitecek olan raporların sürelerinin uzatılması
Sağlık Bakanlığının ilgili yazısı kapsamında (pandemi sonrası hastanelerdeki iş yükünün artması nedeniyle) 01.01.2020 tarihinden itibaren süresi bitmiş ya da bitecek olan raporların süresi 30.06.2025 tarihine dek uzatılmıştır. ÖTV istisnası ile araç alımlarında raporun yenilenmesi zorunludur.
Kurum bakımı hizmeti
Bakıma ihtiyaç duyacak derecede engelli olup evde bakımı sağlanamayan engelli bireyler, gerekli şartları sağlamaları halinde, resmi (Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına bağlı) yatılı bakım ve rehabilitasyon merkezlerinden yararlanma hakkına sahiptir. Ayrıca şartları sağlayan engelliler, aile ve sosyal hizmet il müdürlükleri tarafından denetlenen özel bakım merkezlerinden de yararlanabilirler. Başvuru aile ve sosyal hizmetler il müdürlüklerine, sosyal hizmet merkezlerine ya da doğrudan özel ya da resmi bakım merkezlerine yapılabilir. Engelli sağlık kurulu raporunda “tam bağımlı” veya “ağır engelli” olduğu belirtilen ve yapılan gelir incelemesinde hanede kişi başı aylık gelir asgari ücretin 2/3’ünden daha az olan engelli bireyler “Ücreti Bakanlık Tarafından Karşılanan Engelli” statüsünde hizmet alabilir. Bu statüde merkeze yerleştirilen engelli bireylerin tüm giderleri (bakım ücreti ödemesi, harçlık, giyim yardımı) Bakanlık tarafından karşılanmaktadır. Bakıma yönelik değerlendirme ve gelir tespiti, aile ve sosyal hizmetler il müdürlüğü/sosyal hizmet merkezi tarafından yapılacaktır.
Acil durumlarda, kimsesi olmayan engellilerin bakım kurumlarına yerleştirilmesi; 2021/06 sayılı Engelli Bireylerin Acil Yerleştirilmesi İşlemleri Hakkında Genelge’ye istinaden; Acil Valilik Olur’u ile yapılmaktadır. Bakınız: https://www.aile.gov.tr/media/135003/2021-06-sayili-engelli-bireylerin-acil-yerlestirilmesi-islemleri-hakkinda-genelge.pdf
İhtiyaç halinde engelli bireyler, Bakanlığa bağlı resmi bakım kurumlarından “Geçici Misafir” olarak faydalanılabilir. Geçici misafir bakım hizmetinden yararlanabilmek için başvuru aile ve sosyal hizmetler il müdürlüklerine, sosyal hizmet merkezlerine ya da doğrudan o ildeki bakım ve rehabilitasyon merkezlerine yapılabilir. Misafirlik süresi, 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu’na göre 30 gündür. Belediyelere ait gündüzlü ve yatılı bakım ve rehabilitasyon hizmetleri hakkında ilgili belediyeden bilgi alınabilir.
Başvuru şartları, umut evi, gündüz bakım merkezleri ve sorularınız için bakınız: https://www.aile.gov.tr/sss/engelli-ve-yasli-hizmetleri-genel-mudurlugu/engelli-bakim-hizmeti/
Engelsizkariyer.com, Türkiye’nin İlk Ulusal Engelli İstihdamı Danışmanlık Ajansı: İŞKUR’a bağlı Özel İstihdam Bürosu Engelsizkariyer.com’a bireysel üye olan engelli adaylar, iş arama sürecinde ücretsiz özgeçmiş oluşturabilir, tüm içerik ve hizmetlerden ücretsiz yararlanabilirler.
Site internet adresi: www.engelsizkariyer.com
E-posta: info@engelsizkariyer.com
Engelsizkariyer.com için hazırlayan: Ayşe Sarı |SAHİMSEN Engelliler Komisyon Başkanı
Engelsizkariyer.com’u kaynak göstermeden kopyalanması yasaktır. Copyright © 2025 Tüm Hakları Saklıdır.
