Erişilebilirlik, tekerlekli sandalye rampaları veya canlı altyazıdan çok daha fazlasıdır. Bu alan, hareketli bir inovasyon merkezi, bir eğitim zorunluluğu ve -özür dilemeden- kullanılmayan bir iş fırsatı olarak ortaya çıkmıştır.
Dünya Engellilik Enstitüsü İcra Direktörü Marcie Roth, “Bu yasal bir zorunluluk ya da ‘Biz sadece bu yoksul insanlar için güzel şeyler yapmak istiyoruz’ demek değil” diyor. “Masada para bırakıyorsunuz çünkü sadece dört kişiden üçüne pazarlama yapıyorsunuz.”
Forbes'un ilk kez düzenlediği Erişilebilirlik 100, engelliler için erişilebilirlik alanındaki en büyük yenilikçileri ve etki yaratanları öne çıkarıyor. Apple ve Google gibi bazıları, her yıl yeni ve hayati erişilebilirlik özellikleri sunan ve her yerde bulunan cihazlar üretiyor. Diğerleri ise daha az görünür şirketler ve bireyler olup, çalışmaları ve yenilikleri, çok çeşitli engellere sahip insanların iletişim kurma, öğrenme, seyahat etme ve herkes kadar dolu bir hayat yaşama şekillerinde devrim yaratmaktadır. Bu buluşlar çoğu zaman engellilerin ötesindeki insanları da etkilemektedir: eğer bir bebek arabasını eğimli bir kaldırımdan geçirdiyseniz, altyazıları izlediyseniz veya elektrikli bir diş fırçası kullandıysanız, engelli AR-GE'sine teşekkür edebilirsiniz.
Tam liste aşağıda yer almaktadır. Listede yer alan 100 kişinin tamamının profilleri etki alanlarına göre sunulmuştur: İletişim, Eğitim, İstihdam/İşyeri, Eğlence/Sanat, Etkileme/Savunuculuk, Hukuk/Devlet, Mobilite, Ürünler, Yazılım, Spor ve Rekreasyon ve bu kategoriler dışındaki diğerleri. Dünya çapında erişilebilirliğin durumuna ilişkin bir özelliğe buradan; liste metodolojisine ayrıntılı bir bakışa ise buradan ulaşabilirsiniz.
Tam liste aşağıda yer almaktadır. Listede yer alan 100 kişinin tamamının profilleri etki alanlarına göre sunulmuştur: İletişim, Eğitim, İstihdam/İşyeri, Eğlence/Sanat, Etkileme/Savunuculuk, Hukuk/Devlet, Mobilite, Ürünler, Yazılım, Spor ve Rekreasyon ve bu kategoriler dışındaki diğerleri. Dünya çapında erişilebilirliğin durumuna ilişkin bir özelliğe buradan; liste metodolojisine ayrıntılı bir bakışa ise buradan ulaşabilirsiniz.
Tüm Forbes listelerinde olduğu gibi, Erişilebilirlik 100'de değerlendirilmek veya seçilmek için herhangi bir şirket veya bireyden ücret alınmamıştır. Listeyle ilgili sorularınız için lütfen Alan Schwarz'a aschwarz@forbes.com adresinden e-posta gönderin.
2025 Yılında Erişilebilirlik: Güçler, Finans ve Gelecek
Erişilebilirlik Bir Dönüm Noktasına Gelirken, İnovasyon (Ve Sermaye) Sektörün Nereye Gideceğini Belirleyecek
Engelli bireyler için Erişilebilirlik alanı, onlarca yıllık duraksamalı ilerlemenin ardından, tek bir yol ayrımına değil, birçok yönden gelen birçok gücün hareketli (ve çoğu zaman tartışmalı) bir araya gelişinin tam ortasına ulaşmıştır.
Yasal ve ahlaki zorunluluklardan toplumsal ve finansal zorunluluklara kadar pek çok zorunluluk söz konusudur. Fiziksel, duyusal ve bilişsel engeller. Politika ve kâr. Onlar, ben. Hepsi daha önce hiç görülmemiş şekillerde birbirine çarpıyor.
“Politics and profit” (Siyaset ve kâr): Erişilebilirlik sadece iyi niyet ya da zorunluluk değil, aynı zamanda ekonomik çıkarlar ve siyasi tercihlerle de şekilleniyor.
“Them, me” (Onlar, ben): Yazar burada, bu meselelerin kişisel (ben) ve toplumsal (onlar) boyutlarını vurguluyor. Yani bu sadece "başkalarının" değil, artık "benim de" meselem.
“All crashing into each other”: Tüm bu faktörler çakışıyor, çatışıyor, iç içe geçiyor – bu da erişilebilirlik alanını daha karmaşık ve kritik hale getiriyor.
Tüm bunlardan erişilebilirliğin nasıl çıkacağı konusunda çok az fikir birliği var. Ancak uzmanların hemfikir olduğu bir konu varsa o da iş dünyasının önemli bir rol oynayacağıdır. İlerleme, iyi, eski moda girişimciliğe ve yapay zekaya dayalı iletişim cihazlarına, dış iskeletlere, tüketici ürünlerine ve çok daha fazlasına yapılan yatırımlara bağlı olacaktır.
Özel yatırımcılar ile erişilebilirlik alanındaki yenilikçiler arasında bağlantı kuran ve anlaşmaları kolaylaştıran Disabled Life Alliance'ın yönetici ortağı Paul Kent, “Erişilebilirlik, yatırım sermayesi tarafından göz ardı edilen bir alan oldu” diyor. "Bunun küçük bir pazar olduğu düşünülüyor ki bu çok saçma. Bununla ilgili muazzam bir getiri var. Pek çok insan sosyal etkinin piyasa oranından daha az getiri gerektirdiğine inanıyor. Ama bu doğru değil. Bu bir hayır işi değil. Yatırım yapılabilir bir pazar."
Forbes'un ilk Erişilebilirlik 100 listesi, sektörün bugünkü durumuna ve nereye doğru gittiğine dair benzersiz bir bakış sunuyor. Listede mobilite, iletişim, spor, eğlence ve daha birçok sektörde büyük şirketlerden yalnız mucitlere kadar en iyi yenilikçiler ve etki yaratanlar yer alıyor. Bazıları görme engelli kullanıcılara direklerden Starbucks girişine kadar her şeyin nerede olduğunu söyleyebilen “akıllı bastonlar” gibi cihazlar üretirken; diğerleri engelli çocuklar için oyun alanları inşa ediyor ya da plaja, seçim sandığına ve modellik kariyerine kadar her şeye erişim sağlıyor. 100 projenin tamamının profilleri bu kategorilere ayrılmış sayfalarda yer alıyor; örneğin eğitim burada. Metodolojiye tam bir bakış burada.
Listede 15 ülkeden şirketler ve kişiler yer alırken, liste dokuz ay boyunca sektörün içinden kişilerle yapılan 400'den fazla görüşme ve uzman bir danışma kurulunun rehberliğinde derlendi. Dikkate alınan engeller arasında fiziksel, duyusal ve nöroçeşitli bireyler; erişilebilirlik türleri arasında dijital (teknoloji, web siteleri vb.), fiziksel (toplu taşıma araçlarına ve binalara erişim) ve deneyimler (spor, kariyer vb.) yer almaktadır. Şu anda hissedilen ve yakın gelecekte beklenen etkinin genişliğine vurgu yapılmıştır. Bu sayfada listenin metodolojisi ve danışma kurulunun ayrıntıları yer almaktadır.
DEI (genellikle DEIA olarak adlandırılır, erişilebilirliğin A'sı) ile ilgili mevcut tartışmalar genellikle bir dinamiği gözden kaçırmaktadır: engelli topluluğu, herhangi bir ırk, cinsiyet, yaş veya maddi imkana sahip herkesin kendini aniden içine itilmiş bulabileceği bir azınlıktır. Mevcut siyasi iklim nedeniyle adının açıklanmasını istemeyen büyük bir iletişim şirketinin erişilebilirlik müdürü, erişilebilirliği DEI politikaları nedeniyle “savaş zayiatı” olarak nitelendiriyor - Trump yönetiminin basın brifinglerinin yayınları sırasında işaret dili tercümesi sağlamayı bırakarak sağır ve işitme güçlüğü çeken vatandaşları devre dışı bırakması gibi. (Ulusal İşitme Engelliler Derneği derhal dava açtı.) Aynı şekilde, önceki yönetim tarafından engelli havayolu yolcuları için getirilen tekerlekli sandalye hasarının karşılanması ve uçuş personelinin güvenliği artırmak için daha iyi eğitilmesi gibi daha sıkı korumalara, şimdi bunları ertelemeye, sulandırmaya veya tamamen kaldırmaya çalışan havayolu endüstrisi karşı çıktı.
Bu tür çatışmalar yaşanırken, şu anda erişilebilirlik dünyasını değiştiren şirketler ve girişimciler, şaşırtıcı derecede yeni bir şekilde, tüm engelli insanları tasarım görüşmelerine ve test laboratuvarlarına davet ediyor ve topluluğun “Biz olmadan bizimle ilgili hiçbir şey olmaz” değer ilkesine kulak veriyor. Son zamanlarda, işaret diliyle konuşan robotik eller, dışarıdan gelenler tarafından pahalı tercümanların yerini alabilecekleri şeklinde selamlanırken -ki bu kesinlikle değerli bir hedef- bu coşku, henüz sağır ve işitme güçlüğü çeken topluluğa gerçekten hizmet etmedikleri gerçeğini gizledi.
Ulusal İşitme Engelliler Derneği'nin işletme müdürü Kelby Brick, “Amerikan İşaret Dili'nin yüzde 50'si sözsüz işaretler dediğimiz şeydir - yüzünüz, vücudunuzun hareketleri, sadece el şekilleri değil” diyor. Brick'e göre bu alandaki kullanılabilir yenilikler için bu nüansı aktarabilecek yapay zeka güdümlü avatarlar gerekiyor.
Erişilebilirlik alanındaki tüm ilerlemeler tartışmalı değildir. Birçoğu evrensel hale gelmiştir. Başlangıçta işitme engelliler için tasarlanan alt yazı o kadar yaygınlaştı ki, engelli insanlar için tasarlanan eğimli kaldırımların, bebek arabası itenler veya valiz çekenler gibi herkese fayda sağlamasının ardından “kaldırım kesme etkisi” olarak adlandırılan durumun pek çok örneğinden biri haline geldi. Diğer örnekler arasında elektrikli diş fırçaları, konuşmadan metne ve hatta bükülebilir pipetler yer almaktadır.
Gerçekten de birçok şirket için tercih edilen yaklaşım, ürün ve hizmetlerin engelliler tarafından hemen kullanılamaz hale gelmesi veya sonradan beceriksizce uyarlanması yerine, başlangıçtan itibaren herkese hizmet edecek şekilde inşa edildiği “evrensel tasarım” haline geldi. Aralarında Erişilebilirlik 100 listesini hazırlayan Deque ve Fable'ın da bulunduğu birçok firma, erişilebilirlik özelliklerinin kutudan çıkar çıkmaz çalıştığından emin olmak için bilgisayar kodunu yazılırken kontrol eden bir yazılım üretiyor. Yine listede yer alan OXO, pürüzsüz dönen konserve açacaklarından tek elle kapanan maşalara kadar tüm mutfak ürünlerini herkes için kolay olacak şekilde tasarlayan (kelimenin tam anlamıyla) bir ev ismi.
Erişilebilirlik inovasyonunun belirgin bir özelliği, şirketlerin -doğrudan rakipler bile olsa- herkes için inovasyonu hızlandırmak amacıyla fikirleri ve ilerlemeleri, hatta kodları hevesle paylaşmasıdır. Örneğin Procter & Gamble, görme engelli ve az gören insanların sıvı sabun, şampuan ve çamaşır deterjanı gibi ürünleri birbirinden ayırt etmek için hissedebilecekleri yükseltilmiş simgeler icat etti; şirket bunları standart hale getirmek için başkalarıyla paylaşıyor. P&G'nin Şirket Erişilebilirlik Lideri Sam Latif, “Bunu tek başımıza yapmaya çalışmıyoruz” diyor. “Bunu birkaç üründe yapmak, sektörün bunu birlikte yapması kadar etkili olmaz.”
Apple işletim sistemleri 1980'lerden bu yana yazılımlarına erişilebilirlik özellikleri eklemiştir, ancak Steve Jobs ilk iPhone'un düğmesiz olması konusunda ısrar ettiğinde- bu da onu görme engelli insanlar için neredeyse kullanılamaz hale getirdi - dokunsal geri bildirim, ekran büyütme, yanıp sönen içeriğin bastırılması ve daha yüzlercesi gibi daha hızlı ve daha hızlı özellik yeniliklerini tetikledi. Aslında o kadar çok var ki, Apple kısa süre önce kullanıcıların her uygulamanın kendi engellerine nasıl hizmet ettiğini bilmelerini sağlamak için App Store “Erişilebilirlik Beslenme Etiketleri”ni tanıttı.
Apple'ın en üst düzey erişilebilirlik yetkilisi Sarah Herrlinger, “Herkes için, yani herkes için çalışan bir teknoloji üretmek iş açısından çok mantıklı,” diyor. “Erişilebilirlik yaptığımız en yaratıcı işlerden biri.”
Engelliler için erişilebilirlik alanında en iyi yenilikçileri ve etki yaratanları öne çıkaran Forbes Erişilebilirlik 100, uzman bir danışma kurulunun katkılarıyla sektör uzmanlarıyla yapılan 400'den fazla görüşme ve konuşmaya dayanarak derlendi.
Listeye girenlerin etki yarattıkları engellilik alanları şunlardır:
- Duyusal: Örnekler arasında kör/az gören ve sağır/işitme engelli bulunmaktadır.
- Hareketlilik veya Fiziksel: Tekerlekli sandalyeye bağımlı kişiler veya serebral palsisi uzuvlarının kontrolünü etkileyen kişiler örnek olarak verilebilir.
- Nöroçeşitli Bireyler: Örnekler arasında otizm spektrumundaki kişiler, A.D.H.D. veya diğer psikiyatrik bozukluklar yer almaktadır.
Bu listenin amaçları doğrultusunda “Erişilebilirlik”, engelli kişilerin bilgiye, içeriğe, kamusal alanlara ve deneyimlere eşit bir şekilde erişmesini sağlayan yazılım, cihaz ve hizmetler olarak tanımlanmaktadır. Örnekler şunları içerir:
- Dijital Erişilebilirlik: Cihaz üzerinde metinden konuşmaya, canlı altyazı ve tablet gibi cihazların gözle kontrolü gibi özellikler.
- Fiziksel Erişilebilirlik: Tekerlekli sandalye rampaları, protezler, gezilebilir kapılar, toplu taşıma ve aydınlatma.
- Deneyimlere Erişilebilirlik: Spor yapma, eğitim, yürüyüş ve diğer uğraşlara erişim.
En geniş insan kitlesi üzerindeki etkinin boyutuna vurgu yapılmıştır. Nihai listede 15 ülkede yerleşik kişi ve kuruluşlar yer almaktadır.
Bir uzman paneli projenin şekillendirilmesine ve adayların değerlendirilmesine yardımcı oldu. Listeye girenlerin çoğu yaygın destek almış olsa da, oybirliği gerekmemiştir. Birçok panelist liste için güçlü adaylar olabilirdi ancak seçilmeye uygun değillerdi. Panel, konu uzmanlıklarıyla:
- Dani Aravich (Spor ve Rekreasyon): Çift sporlu bir Paralimpik sporcu ve engelli savunucusu olan Aravich, aynı zamanda Amerika Birleşik Devletleri Olimpiyat ve Paralimpik Komitesi'nde sosyal medya koordinatörü olarak görev yapmaktadır. Aravich kısa süre önce, Paralimpik sporları ana akım medyada yükseltmeye adanmış bir medya kolektifi olan Culxtured'ın kurucu ortağı oldu.
- Steve Ewell (Teknoloji): Ewell, yaşlıları ve engelli insanları yaşamlarını iyileştirmek için teknolojiyle buluşturma misyonuna sahip bir hayır vakfı olan Consumer Technology Association (CTA) Vakfı'nın yönetici direktörüdür. Ayrıca, her Ocak ayında Las Vegas'ta düzenlenen ve önemli bir kısmı engellileri etkileyen en yeni ve en son tüketici teknolojilerini sergileyen Tüketici Teknolojisi Derneği'nin erişilebilirlik ve AgeTech'ten sorumlu başkan yardımcısı olarak görev yapmaktadır.
- Daniel Gade (Gazi İşleri): 2022-24 yılları arasında Virginia Gazi Hizmetleri Departmanı Komiseri olarak görev yapan Gade, emekli bir ABD Ordusu subayı, üniversite profesörü ve girişimcidir. Irak'ta tank bölük komutanı olarak görev yaparken, Gade cesaret madalyası almış ve sağ bacağını kaybetmesi de dahil olmak üzere iki kez yaralanmıştır. Gaziler İdaresi Maluliyet Tazminatı Danışma Komitesi ve Ulusal Maluliyet Konseyi'nde görev yapmıştır.
- Anil Lewis (Kör/Az Gören): Ulusal Körler Federasyonu Körlük Girişimleri İcra Direktörü olan Lewis, ulusal kar amacı gütmeyen kuruluş için sosyal yardım, pazarlama ve bağış toplama faaliyetlerini koordine etmektedir. Ekibi, ülke çapında bir iştirak ağı genelinde projeler ve programlar geliştirmekte ve uygulamaktadır. Lewis, İcra Direktörü olmadan önce NFB'nin Savunuculuk ve Politika Direktörü olarak kamu politikaları ve stratejik programlardan sorumluydu.
- Peter Shankman (Nöroçeşitlilik): Shankman, işyerinde nöroçeşitliliğin önde gelen savunucularından ve nöroçeşitliliğe sahip bireylerin güçlü yönlerinin vurgulanmasında öncülerden biridir. Mental Capital Consulting'in kurucu ortağı olan Shankman, şirketlere nöroçeşitliliğe sahip çalışanları çekme, işe alma ve elde tutma konusunda yardımcı olmaktadır; müşterileri arasında Morgan Stanley, Adobe ve Google bulunmaktadır. Shankman, A.D.H.D. üzerine en popüler podcast olan Faster Than Normal'e ev sahipliği yapmaktadır.
- Teach Access (Eğitim): Teach Access, eğitimcileri ve öğrencileri dijital erişilebilirliği sağlamak ve bundan yararlanmak için destekleme konusunda küresel bir liderdir. Teknoloji ürünleri ve hizmetlerinin en başından itibaren erişilebilir olması için erişilebilir tasarım ve geliştirme ilkelerini anlayan geleceğin işgücünü oluşturmak amacıyla eğitim, endüstri, engellilik savunuculuğu kuruluşları ve kamu sektörü ile iş birliği yapmaktadır.
- The Zero Project (Küresel): The Zero Project (Sıfır Projesi), Engelli Hakları Sözleşmesi'nin (CRPD) uygulanmasını destekleyen küresel ve araştırma odaklı bir girişimdir. Proje, 10.000'den fazla uzman, politika yapıcı, akademisyen ve hem engelli hem de engelli olmayan diğer kişilerden oluşan küresel bir ağ kurmuştur. Her yıl verdiği Sıfır Proje Ödülleri, erişilebilirlik alanındaki en prestijli ödüllerdir.
Forbes Erişilebilirilik 100 ile ilgili daha fazla bilgi için: https://www.forbes.com/sites/alanschwarz/2025/06/17/the-future-of-accessibility-from-features-to-finance/
Kaynak: Forbes.com
Yazar: Alan SchwarzAlan Schwarz, Forbes “En İyiler” listelerinin metodolojisine odaklanan bir Genel Yayın Yönetmeni Yardımcısıdır. The New York Times'ta geçirdiği on yılın ardından 2022 yılında Forbes'a katılan Schwarz, bu süre zarfında Pulitzer Ödülü finalisti olmuş ve sporda sarsıntılar üzerine yaptığı haberlerle birçok önemli ödül kazanmıştır. Pennsylvania Üniversitesi Matematik Bölümü'nden mezun olmuştur. Forbes'un “En İyiler” listeleri hakkında daha fazla bilgi için Schwarz'ı takip edin. Forbes muhabirleri, en yüksek kaliteyi sağlayan şirket etik kurallarını takip eder.
İçerik çeviri, düzenleyen ve hazırlayan: Mehmet Kızıltaş
Firma veya kurumunuzda erişilebilirlik çalışmaları yürütmek ve profesyonel erişilebilirlik uzmanlarımızla tanışarak daha fazla bilgi almak için bizimle info@engelsizkariyer.com adresinden iletişime geçebilirsiniz.
