Bilindiği üzere önyargı iletişim ve ilişkileri ciddi şekilde etkiler. Önyargı genel kabul görmüş bazı öğeler de içerse bile genelde temelsiz veya yanlış anlama ve anlaşılmalara istinaden kişinin önce zihninde şekillenir sonra söz ve eylemlerine yansır. Bu yansıma öylesine baskın olabilir ki söz konusu önyargı sanki gerçek- hatta genel kabul görmüş bir kural gibi hep aynı şekilde ortaya çıkar. Öylesine katı olabilir ki o önyargıyı değiştirmek mümkün olmayabilir. Bu nedenle bilindiği üzere A. Einstein “Önyargıları kırmak atomu parçalamaktan zordur” demektedir.
Konun engelliler ve iş yaşamı açısından tanımında, etkinlik kapsamında düzenlenecek seminerde için ise Engelsiz Kariyer Kurucusu Mehmet Kızıltaş; “Önyargılar, engellilerin iş hayatını olumsuz etkileyen en önemli faktörlerin başında gelmektedir. ‘İşverenlerin engelliler hakkındaki önyargıları yetersiz ve hatalı bilgilere dayanmaktadır. Bu durum uygunsuz etkileşimler oluşturarak engellilerin iş hayatında ve toplum içinde eşit yaşam koşullarına sahip olmalarını olumsuz etkilemektedir. Engelli istihdamında önyargısız bir iş dünyası; engellilerle başarılı, verimli ve birlikte mutlu bir hayatın kendisidir.
Önyargı: dışlama + duyarsızlık + ötekileştirme + bencillik = Ayrımcılık
Engelli çalışanlar hakkındaki önyargılar, her zaman engellilerin iş hayatında, insan kaynakları profesyonelleri, yöneticiler ve çalışma arkadaşları tarafından farklı/öteki olarak tanımlanmalarına neden olmaktadır. İş dünyasında en üst kademeden en alta kadar engelli çalışanın farklı olarak görülmesi, engelli adayın kendisini kabul ettirme, herkes gibi kendisinin de yapabileceğini kanıtlama ve ilişki kurmakta hiç zorlanmadığını ispatlamak için diğer çalışan bireylerin gösterdiğinden çok daha büyük bir çaba harcamasına neden olmaktadır.
Engelli bireyin iş bulma sürecinde, önyargılar nedeniyle engelsiz bireye göre çok daha fazla çaba harcaması gerekiyor. Ayrıca engellinin çalışma süreci içinde kendini ispatlaması ve kendisi hakkındaki önyargıların ortadan kalkması için sürekli insanların kafalarında taşıdıkları birçok soruya da cevap vermek zorunda kalıyor. Bütün bu çabalar, karşılaştığı önyargı ile başa çıkmasını sağlasa da iş yerinde ki devamlılık, verimlilik ve başarıyı olumsuz etkileyen sebeplerdir.
Önyargısız eşit iş fırsatı başarıyı getirir: Engellilerin istedikleri ise; iş dünyasında eşit fırsatlar ve iş olanaklarının fark gözetmeksizin sunulması. Örneğin bir araştırmaya göre çekingenlik ve önyargılarını yenen ya da önyargısız eşit iş fırsatı sunan işletmelerde engellilerin diğer çalışanlara göre; işlerine zamanında geldiklerini, iş bırakma ihtimallerinin daha az olduğunu, iş sorumluluğunun maksimum olduğunu, daha çok iş bilincine sahip olduklarını ve işverene daha çok kazandırdıkları gözlenmiştir” demektedir.
Önyargı tavır koyma, uzak durma olarak da nitelenebilir. Özellikle uzak durma konusu zarar görmeden hareketle şekillenir, hastalık, mikrop, bulaşıcı olma vb örneklerle de beslenir. Ne yazık ki önyargılarla ilgili özellikle bu zarar görme detayı çoğunlukla bir şehir efsanesinden öteye gidememektedir.
Yapılan genel araştırmalarda dikkatleri çeken bir detay olarak “Önyargı eğer bir de engel-özür söz konusu ise daha belirgin bir hal alabilir” tanımlaması öne çıkmaktadır. Bu genellemeye katılmayabilirsiniz ama bunu hemen kendi çevrenizle ve şirketiniz çalışanları ile görüşerek test edebilirsiniz. Bu aşamada eğer önyargılar konusunda dikkatliyim hele işin içinde engelli-özürlü biri varsa daha da titiz davranırım diyenlerden iseniz tebrikler.
Bu konuda 15. İnsan Kaynakları Zirvesi kapsamında “Engelsiz Kariyer” tarafından düzenlenen bir etkinlik 14-15 Nisan tarihleri arasında Lütfi Kırdar’da gerçekleşecek. Eğer önyargıları aşmak veya ek bilgiler almak isterseniz sizi de etkinlikteki standımıza bekliyoruz.
Önyargıları aşmak öncelikle sizin için sonra karşınızdaki kişi için önemli. Çünkü eğer önyargıları aşarsanız iletişim ve ilişkiniz çok daha kaliteli olacaktır.
Abdullah Bozgeyik
Bağımsız Danışman
