Bir işe ya da bir kursa başvuru yaparken engeli olan bir kişinin engelini ne zaman açıklayacağı konusunun önemli olduğu İngiltere’nin engelli öğrencilerle ilgili ulusal idaresi SKILL (The National Bureau for Students with Disabilities) (www.skill.org.uk) tarafından hazırlanmış bir kılavuzu olduğu ortaya çıkınca farkındalık daha da artmaya başlandı.
SKILL merkezine danışan birçok kişi, iş başvurularında ya da eğitim kurumlarına başvurularda engelinden bahsedip bahsetmeyeceğini ya da başvurunun hangi aşamasında bu durumdan bahsetmesi gerektiğini sorduğundan böyle bir kaynak hazırlanmasına karar vermişler. Bu yazıda SKILL kaynağından yararlanarak bazı bilgileri sizlerle paylaşmak istedik.
Gözle görünür bir engeliniz olsa bile kişisel detaylarınızı veya tıbbi bilgilerinizi bir başvuru formuna yazmak sizi rahatsız edebilir. Ya da, gizli tutmak isteyeceğiniz bir durumunuz olabilir ve bunun sizin yapacağınız işe veya katılacağınız kursa olumsuz etki yapmayacağına inanıyor olabilirsiniz. Sebebi her ne olursa olsun, kimseye hemen bir açıklama yapmak gerekmiyor diye düşünebilirsiniz.
Aslında, bir işe veya bir kursa başvururken engelinizi açıklayıp açıklamayacağınız konusunda bilinen bir doğru yol yok… Kendi mantığınızı kullanmak en doğrusu ama buradaki bilgiler karar vermeye yardımcı olacaktır.
Engelinizi başkalarına açıklama gerekçelerine baktığımız zaman, bunların “açıklamama” nedenlerinden fazla olduğunu görürüz. Bunlara bir göz atalım:
Engelini başkalarına açıklama gerekçeleri
1.Engelinizi olumlu bir şekilde ifade etmek bir fırsattır
Engeliniz nedeniyle başka becerilerinizi geliştirmiş olabilirsiniz. Örneğin, işlerinizde size yardımcı olan birinin olması nedeniyle organizasyon becerileriniz, iletişim becerileriniz ya da bütçenizi yönetme becerileriniz gelişmiş olabilir. Bundan yararlanarak engelinizden olumlu bir şekilde bahsedebilirsiniz.
2.Birçok başvuru formunda, iş ya da kursa yönelik sağlık formlarında, engellilik ve sağlık konusunda direkt sorular bulunmaktadır.
Bu formlarda yanlış bilgi verirseniz ve daha sonra işvereniniz veya kurs yöneticisi bunun farkına varırsa, işinizi veya kurstaki yerinizi kaybetme riskiyle karşı karşıya kalırsınız.
3.Gerekli düzenlemeler vaktinde yapılabilir
Engelinizi başkalarına ne kadar erken açıklarsanız, sizin işe veya kursa başlamanız için yapılması gereken düzenlemeler de o kadar erken yapılır.
4.Daha iyi bir iş ilişkisi oluşturma şansın artar
Taraflar işle veya kursla ilgili konularda birbirlerine ne kadar şeffaf davranırsa, genelde aradaki ilişki o kadar iyi olur. Engelinizi anlatabilmek için şefinizle veya öğretmeninizle başlangıçtan itibaren iyi bir ilişki geliştirmek isteyebilirsiniz.
5.Özgeçmişinizdeki veya başvuru formunuzdaki bazı hususlara açıklık getirmeniz gerekebilir
Özgeçmişinizdeki veya başvuru formunuzdaki bazı hususlar engel durumunuzla ilişkili olabilir ve eğer engelinizi açıklamazsanız bunlar sizin için olumsuzluk olarak yorumlanabilir. Örneğin, eğitim sürecinizde veya kariyerinizde boşluklar görünebilir ve bu boşlukların nedeni engelinizle ilgili almış olduğunuz rehabilitasyon veya tedaviyle ilgili olabilir; ya da hasta olduğunuz bir dönem sınavlara girememiş olabilirsiniz.
Engelinizi Açıklamak İstememe Nedenleri
1.Ayırımcılıkla ilgili veya engelinin etkilerine yönelik önyargıları olan insanlar tarafından reddedilme kaygıların olabilir
2.İşverene ya da eğitim kurumuna, sizi engelinizle damgalamaları için imkân sağlamış olabilirsiniz
Gerçekten de işveren veya eğitim kurumu sizinle ilgili birtakım varsayımlarda bulunabilir
3.Tanımadığın biriyle engelini tartışmak istemeyebilirsin
Müracaat sürecinde engelin konusunda sağlıklı bilgi edinmek için yeterli zaman olmadığını, ya da bunu bir başvuru formunda kelimelerle ifade etmenin zor olduğunu düşünebilirsin.
4.Engelinin yapacağın işe veya katılacağın kursa hiçbir etkisi olmayacak diye düşünebilirsin
Engelinizi açıklamanın en iyi zamanı nedir?
Artılarla eksileri tartarak engelinizi açıklamaya karar verdiniz diyelim. O zaman da başvurunun hangi aşamasında bunu yapmanız gerektiğini belirlemeniz gerekir.
• Başvuru formunda
Başvuru formunda kendinizi bu işe veya kursa neden uygun olduğunuzu soran kısımda bu konuda açıklamalara yer verebilirsiniz.
• Sağlık formlarında
Bu formları doldurup doldurmayacağınız ve ne zaman dolduracağınız başvurduğunuz işin veya kursun özelliklerine bağlıdır. Bunları dürüstçe doldurmak gerekir.
• Ön yazıda veya kişisel beyanatta
Özgeçmişinizi sunarken bir ön yazı vermeniz veya kişisel bir açıklama yazmanız gerekiyorsa, bu kısımda engelinizi belirtebilirsiniz. Özgeçmişinizin içinde de, örneğin engellilere özel bir okula gitmişseniz, bunu açıklayabilirsiniz.
• Mülakata girmeden önce
Mülakata çağrılmışsanız ve orada mülakatın yapılacağı yere götürülme gibi bir destek gerekiyorsa, işverenle veya kurs yöneticileriyle önceden temas etmeniz gerekebilir. İşverenler önceden haberdar olduklarında bu tür ihtiyaçlara daha kolay yanıt verebilirler. Bu sizin engelinizle ilgili konuları ne şekilde yönetebildiğinizi gösterecek ve mülakatta daha iyi bir performans göstermenizi sağlayacaktır. Gereken desteğin verileceğini bilmek sizi ayrıca rahatlatacaktır.
• Mülakatta
Gözle görünür bir engeliniz varsa ve mülakat aşamasına gelene kadar hiç bundan bahsetmemişseniz bu karşınızdakileri şaşırtabilir (engeliniz yapacağınız işi etkilemeyecek olsa bile). Bu yüzden de, aslında başvuru formunda yanıtlayabileceğiniz engelinizle ilgili konularda mülakat sırasında sorular sormaya başlayabilirler. Halbuki bu süre, bu işe ne kadar uygun olduğunuzu açıklamak için kullanılabilir, engeline odaklanılmayabilirdi.
Bir mülakatta zaten insan gergin olacağından bir de engeliniz hakkında konuşulması kolay olmayabilir. O nedenle ilk başvuruda uygun bilgileri kağıda dökmek çok daha kolay olabilir. Ancak, bu tür sorularla mülakat sırasında baş etmek sizi rahatsız etmeyebilir. Hatta yazıya dökmek yerine mülakat sırasında konuşarak bunu açıklamak sizin için daha kolay olabilir. Özetle bu yönleriyle değerlendirerek kendinize uygun yolu seçebilirsiniz.
Durumu Kendi Kontrolün Altında Tutmak – Engelini Açıklamak için Bazı İpuçları
• İşverenin veya eğitim kurumunun engelinizi olumsuz yönde karşılayacağı konusunda varsayımda bulunmayın. Unutmayın eşitlik ilkesini benimseyen kurumlar da vardır.
• Her zaman önce ne yapmak istediğinizi düşünün, sonra eğer varsa, ne gibi desteğe ihtiyacınız olacağını düşünmeye başlayınız.
• Engelinizi ne zaman açıklayacağınıza karar verirseniz, bunun nasıl algılanacağı konusunda daha fazla kontrole sahip olursunuz. Engelinizi olumlu bir şekilde ve hayatınıza yaptığı olumlu etkileri ortaya çıkaracak şekilde açıklayabilirsiniz. Örneğin, işitme engelin varsa, diğer iletişim becerilerin çok güçlü olabilir; dikkatinizi verebilme, göz teması veya beden dili gibi. Veya bir kamu işinde çalışmak istiyorsanız engeliniz nedeniyle engelli kişilere daha iyi hizmet verebileceksiniz.
• Mülakata çağrıldığınızda, görüşmede engelinize takılmalarına izin vermeyiniz; işle ilgili motivasyonunuzu öne çıkarınız. İşverenler ve eğitimciler karşılarında yapıcı ve hevesli kişiler görmek isterler
• Engelinizin size neler kazandırdığını ortaya çıkarınız. Yaşadığınız zorlukları belirtmek ve bunların üstesinden nasıl geldiğinizi vurgulamak olgunluğunuza ve kararlılığınıza yönelik işverene ipuçları sağlayacaktır. Örneğin:
•İşitme kaybım nedeniyle konsantrasyon becerim çok gelişti. Bu sayede hesap tablolarıyla analiz yapma ve performansa dayalı tahminler yapma konularında beceri geliştirmemi sağladı.
•Hareket kabiliyetimin sınırlı olması nedeniyle erken yaşta Bilgi Teknolojileri konusuna ilgi duymaya başladım ve birçok yazılım üzerinde çalıştım.
İşe Girdikten veya Kursa Başladıktan Sonra Engelinizle İlgili Sorular
İşe veya kursa başladıktan sonra, özellikle engellilerle daha önce pek ilişkileri olmadıysa, ya da engellilikle ilgili çok az bilgileri varsa, iş veya sınıf arkadaşlarınızın bazı önyargıları olduğunu görebilirsiniz. Bu durum, gerçekten fırsat eşitliği ve engellilerin istihdamı konusunda titiz olanlar kurumlarda bile görülebilir.
İnsanlar size engeliniz hakkında pek çok soru yöneltebilir. Eğer amaçları size en iyi şekilde nasıl destek vereceklerini belirlemekse bu gayet doğal. Örneğin, “Bu yazının puntosu yeterince büyük mü?”, “Bu ışıklandırma yeterli mi?” ya da “Rafların yüksekliği tamam mı?” gibi sorular…
Ancak, ilgisiz sorularla da karşılaşabilirsiniz. Örneğin, “Ne kadar görebiliyorsun?”, “Bacaklarında ne sorun var?”, “Ne kadar işitebiliyorsun?” ya da “Ne zaman oldu?” gibi sorular.
Ayrıca, insanlar durumunuzla ilgili pek çok incelik olduğunun farkında da olmayabilirler. Örneğin, durumunuz değişkenlik gösterebilir: küçük yazıları okuyabilir ama bir sandalyeye takılıp düşmeniz söz konusu olabilir; bazı sesleri diğerlerinden daha iyi işitiyor olabilir; konuşmanız bir gün çok daha net ertesi gün daha bozuk olabilmektedir…
Bazı insanlar ise beceriksiz ve utangaçtır. O zaman da bu tür iş veya sınıf arkadaşlarınla bağ kurmakta zorlanabilirsiniz. Yapabilecekleriniz konusunda olumsuz beklentileri olabilir, birçok meziyetiniz varken sadece engelinize takılabilirler. Yumuşak huylu olmanız ve engeliniz konusunda çevrenizdekileri rahatlatmanız birçok zorluğun aşılmasına yardımcı olacaktır. Tabii ki, ister ihmalden ister ön yargıdan olsun, itici yorumlar yapmanın bir mazereti olamaz ve bu tür davranış içinde olanlar varsa iş yerinde yöneticinizle, kursta ise kurs yöneticisiyle bu konuyu paylaşmanız gerekecektir.
Bu bilgiler ve benzeri destekleyici bilgileri bir AB projesi olan Q4S’e ait web sitesinde bulabilirsiniz (www.q4s.eu veya www.engelsizegitim.com adreslerinden erişebilirsiniz).
